ABD-Azerbaycan-Ermenistan Üçlü Görüşmesi

Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Azerbaycan ve Ermenistan arasında barışın tesisi ve devletler arası ilişkilerin kurulmasına ilişkin ikili anlaşmanın sağlanması için Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov ve Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan’ı Washington’da ağırladı. Toplantıda barış anlaşmasının ek maddeleri üzerine mutabakata varılırken bazı zor meselelerde çözüme ulaşılamadığı kaydedildi. Blinken, Bayramov ve Mirzoyan arasındaki üçlü görüşme en son 1-4 Mayıs tarihleri arasında Washington’da gerçekleştirilmişti.

Amerikalı yetkililerin üç gün boyunca arabuluculuk yaptığı görüşmelerin ardından açıklamalarda bulunan Blinken, ilerleme kaydedildiğini ve “bazı ek maddeler üzerinde anlaşmaya varılmasının yanı sıra çözüm bekleyen diğer konulardaki tutumların daha iyi anlaşıldığını ve nihai bir anlaşmaya varmak için yapılması gereken çok iş olduğunun kabul edildiğini” söyledi. Görüşmelerin verimli geçtiğini belirten Blinken, önemli hususlarda tarafların birbirlerini daha iyi anladığına dikkat çekerek nihai bir anlaşmaya varmak için daha çok çalışılması gerektiğini vurguladı ve bölge için barışçıl bir gelecek konusunda kararlı olduklarını kaydetti. Görüşmelerin “samimiyet, açıklık ve doğrudan iletişim” ile yürütüldüğünü belirten Blinken, iki ülke lideri ile Avrupa Birliği arasında önümüzdeki haftalarda yapılması beklenen toplantıda daha fazla ilerleme kaydedilmesini umduğunu ifade etti.

Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Matthew Miller, ABD’nin Ermenistan ve Azerbaycan’ın barış sürecine verimli bir şekilde dahil olma yönündeki son çabalarından memnuniyet duyduğunu söyledi. ‘‘Bu ivmeyi arttırmak için taraflara elimizden geldiğince yardımcı olmayı sürdüreceğiz” diyen Miller, Blinken’ın görüşmelerde Güney Kafkasya’daki çatışmanın çözümünde doğrudan diyaloğun kilit öneme sahip olduğunu vurguladığını belirtti. Diplomatik görüşmeleri çok hassas olarak tanımlayan Miller, “tartışmak istediğimiz bir dizi konu var. Barışın ulaşılabilir olduğuna ve doğrudan diyaloğun kalan sorunları çözmenin ve kalıcı ve onurlu bir barışa ulaşmanın anahtarı olduğuna inanmayı sürdürüyoruz” ifadelerini kullandı.

Washington’daki görüşmelerle ilgili yazılı bir açıklama yayınlayan Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, Ermenistan’la “Barış ve Devletler Arası İlişkilerin Kurulmasına İlişkin İkili Anlaşma” taslağının bazı maddelerinde mutabakata varıldığını ve ilerleme kaydedildiğini duyurdu. Açıklamada, “Bakanlar, ‘Barış ve Devletlerarası İlişkilerin Kurulmasına İlişkin İkili Anlaşma’ taslağı üzerindeki müzakerelerde ek ilerleme sağladı. Taslak anlaşmanın ek maddeleri üzerinde mutabakata varıldı ve taslak metinde karşılıklı anlayışa doğru adım atıldı. Aynı zamanda, bazı kilit konularda ek çalışmalara devam edilmesi gerektiği kaydedildi” ifadeleri yer aldı. Açıklamada, Bayramov’un anlaşma taslağında yer alan konularda Azerbaycan’ın tutum ve yaklaşımlarına dikkat çektiği ve barış sürecini engelleme girişimleri ile Ermenistan’ın bir dizi provokatif adımına vurgu yaptığı belirtildi. Azerbaycan barış sürecinin başarılı olabilmesi için, Ermeni silahlı kuvvetlerinin Azerbaycan topraklarından tamamen geri çekilmesini talep ediyor.

Ermenistan Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada ise “Ermenistan ve Azerbaycan arasında Alma-Ata Deklarasyonu ve 1975 haritası temelinde sınırlandırma sürecinin sağlanması, askerlerin sınırdan çekilmesi ve bölgede kalıcı barış için önemli bir faktör olarak Dağlık Karabağ halkının hakları ve güvenlik sorunlarının uygun bir şekilde ele alınması konularının önemi vurgulandı” ifadelerine yer verildi. Mirzoyan’ın Laçin koridorunun “yasadışı ablukası” nedeniyle ortaya çıkan insani kriz hakkında bilgi verdiği belirtilen açıklamada, “Azerbaycan’ın savaş kışkırtıcılığı söyleminden vazgeçmesi ve tüm Ermeni savaş esirlerini serbest bırakması gerektiği” kaydedildi.

Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki gerilim, özellikle Laçin Koridoru üzerindeki tartışmalar nedeniyle tırmanıyor. Azerbaycan’ın Ermenistan’ı Dağlık Karabağ’a bağlayan Laçin Koridoru üzerinde bir kontrol noktası kurması Ermenistan’ın tepkisini çekmiş ve Erivan meseleyi Uluslararası Adalet Divanı’na taşımıştı. Ermeni yetkililer, Azerbaycan’ın kontrol noktası kurarak Laçin koridorundan geçişlerin engelsiz sürdürülmesini garanti eden 10 Kasım 2020 tarihli üçlü anlaşmayı ihlal ettiğini ileri sürüyordu. Bakü yönetimi ise kendi egemen toprakları üzerinde kontrol noktası kurabileceklerini ve amacın bölgeye yasadışı şekilde silah, mayın ve insan taşınmasını önlemek olduğunu belirtmişti.

İki ülke arasında anlaşmanın sağlanması için arabuluculuk rolünü büyüten Biden yönetimi bir yandan tarafların müzakerelere devam etmesini ve mevcut sorunların diyalog yoluyla çözülmesini sağlamayı hedeflerken diğer yandan Rusya ve İran’ın iki ülke üzerindeki etkisini kırmaya çalışıyor. Blinken, görüşmelerin 35 yıllık Ermenistan-Azerbaycan çatışmasında yeni bir sayfa açmak için tarihi bir fırsat olduğunu düşünüyor. Ancak Blinken’ın iki tarafın “çok karmaşık” konuları tartıştığını ve sürdürülebilir bir barış anlaşması için “ciddi ilerleme” kaydedildiğini söylemesine ve anlaşma belgesinin neredeyse yarısında mutabakata varıldığı haberlerine rağmen anlaşma hala uzak kabul ediliyor. Uzmanlar anlaşmazlığın odak noktası olarak Dağlık Karabağ’daki etnik Ermenilerin statüsü konusunda uzlaşmaya varılamamasını gösteriyor.

Ukrayna cephesinde zor günler geçiren Rusya da Azerbaycan-Ermenistan arasındaki sorunlara çözüm arayışında devre dışı kalmış değil. Moskova yönetimi iki ülke arasındaki görüşmelere ev sahipliği yapmaya devam ediyor. Putin geçen ay Moskova’da Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ile Ermenistan ve Dağlık Karabağ arasındaki tek izinli bağlantı olan Laçin Koridoru üzerindeki anlaşmazlığı görüşmek üzere bir araya geldikten sonra açıklamalarda bulunarak Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki temel anlaşmazlıklardan birinin çözümünde sadece “tamamen teknik” konuların kaldığını ve iki tarafın birbirlerinin toprak bütünlüğünü tanımayı kabul ettiğini söylemişti.