Washington Ateşkesin İran’ın Saldırısını Durduracağını Hesaplıyor

Bir yandan İran’ın İsrail’e saldırısının her an gerçekleşebileceği belirtilirken bir yandan da tansiyonu azaltacağı hesap edilen Gazze’de ateşkes anlaşması görüşmelerinin Katar’ın başkenti Doha’da başladığı duyuruldu. Müzakerelerde arabuluculuk yapan ABD, Mısır ve Katar’dan yetkililer, İsrail heyetiyle bir araya geldi. ABD ve diğer arabulucu ülkeler 8 Ağustos’ta ortak bir açıklama yayınlayarak taraflara müzakerelere yeniden başlama çağrısında bulunmuştu. Biden yönetimi Beyrut’ta Hizbullah’ın üst düzey bir askeri komutanı ve Tahran’da Hamas’ın siyasi liderinin öldürülmesinin ardından zirveye ulaşan bölgesel gerilimi yatıştırmanın tek yolunun Gazze’de bir rehine ve ateşkes anlaşması olduğunu düşünüyor. Ateşkese varılmasının Tahran’ın İsrail’e düzenlemesi beklenen saldırının önünü kesmek açısından da kilit önem taşıdığına inanılıyor.

Katar Başbakanı Şeyh Muhammed bin Abdülrahman El Sani’nin ev sahipliğinde gerçekleşen görüşmelerde Mısır’ı İstihbarat Şefi Abbas temsil ederken ABD adına CIA Direktörü William Burns ve Ortadoğu Temsilcisi Brett McGurk’ün toplantılara katıldığı belirtiliyor. İsrail heyetinde de Mossad’ın şefi David Barnea, iç güvenlik teşkilatı Şin Bet’in başkanı Ronen Bar ve rehinelerden sorumlu Nitzan Alon’un yer aldığı belirtiliyor. Görüşmelere doğrudan katılmayacağını açıklayan Hamas’ın ise Katar ve Mısır temsilcileri üzerinden iletişimde olduğu kaydediliyor. Hamas, Netanyahu’yu ateşkes şartlarını değiştirmekle suçlayarak görüşmelere katılmayı reddederken İsrail’in hafta sonu bir okul yerleşkesine düzenlediği ve onlarca kişinin ölümüne neden olan saldırıya da sert tepki gösterdi.

Bölgede artan gerilim, müzakerelerin önemini artırıyor. Biden yönetimi bir yandan İran ve Hizbullah’ı suikastlara misilleme olarak İsrail’e saldırmaktan caydırmaya çalışırken diğer yandan da diplomatik bir çözüm için bastırıyor. Hamas lideri İsmail Haniye suikastının ardından tırmanan gerginliğin bölgeyi daha büyük bir savaşa sürükleyeceğinden endişe eden Biden yönetimi, ateşkes görüşmelerini çatışmanın yayılmasını önleme adına önemli bir adım olarak nitelendiriyor.

Beyaz Saray, yeniden başlayan ateşkes görüşmelerinde bir anlaşmaya varmaları için İsrail ve Hamas üzerindeki baskıyı arttırırken, Başkan Biden’ın görevden ayrılmadan önce bir ateşkes sağlama umutları giderek daha uzak görünüyor. Müzakerelerle ilgili gazetecilere konuşan Biden, arabulucuların İsrail ve Hamas’ı bir ateşkes anlaşmasına yönlendirme çabalarını yoğunlaştırmalarına rağmen, Gazze’de barış hedefinin giderek daha zor göründüğünü ifade etti. 

Biden, önümüzdeki birkaç gün içinde bir anlaşmaya varılması halinde İran’ın saldırısını ertelemesini beklediğini söyledi. Biden’ın bölgedeki gerilimi yatıştırmak için yoğun diplomatik çaba sarf etmesine rağmen hem İsrail hem de Hamas’ın son haftalarda yeni taleplerde bulunması anlaşmaya varılmasını zorlaştırıyor. Biden tüm diplomatik gücünü İsrail ve Hamas’ı masaya oturtmak için harcasa da uzmanlar hem Netanyahu hem de Hamas’ın baş karar vericisi Yahya Sinvar’ın ateşkesi kabul etmektense savaşı sürdürmeye daha fazla istekli olduklarını düşünüyor.

İran’ın İsrail’e karşı bir misilleme saldırısı başlatma tehdidi de görüşmeler üzerinde baskı oluşturuyor. Uzmanlar İran ve başta Lübnan’daki Hizbullah olmak üzere diğer İran yanlısı grupların insansız hava araçları ve füzelerden oluşan geniş çaplı, çok cepheli bir saldırı düzenleyeceğini tahmin ediyor. İran ateşkes görüşmeleri lehine misillemesini erteleyebileceğinin sinyalini vermiş durumda. Reuters’a konuşan İranlı yetkililer, İsrail’e yönelik bir askeri saldırının ancak ateşkesle durdurulabileceğini söyledi. Yetkililer, Gazze görüşmelerinin başarısız olması ya da İsrail’in müzakereleri sürüncemede bırakması halinde İran’ın doğrudan bir saldırı başlatacağını söyledi. Yetkililer, Ortadoğu’da geniş çaplı bir savaş riskinin artmasıyla birlikte İran’ın son günlerde Batılı ülkeler ve ABD ile misillemenin nasıl ayarlanacağı konusunda yoğun bir diyalog içinde olduğunu belirtti.

Beyaz Saray Ulusal Güvenlik İletişim Danışmanı John Kirby, Gazze’de ateşkesin bir an önce sağlanmasının tüm tarafların yararına olacağını ve bu nedenle Doha’daki görüşmeleri çok önemsediklerini kaydederek ABD, İsrail, Mısır ve Katar heyetlerinin görüşmelerde hazır bulunduğunu belirtti. Görüşmelerin cuma gününe kadar sürmesinin beklendiğini söyleyen Kirby, anlaşmanın karmaşık olduğunun ve daha yapılacak çok iş bulunduğunun altını çizdi. Anlaşma çerçevesinin genel olarak kabul edildiğini söyleyen Kirby, uygulamanın ayrıntıları üzerinde çalışıldığını ifade etti. Hamas’ın müzakerelere doğrudan katılmamasıyla ilgili olarak Kirby daha önce de benzer bir durumun yaşandığını ve olumlu sonuçlar alındığını hatırlattı. Görüşmelere katılan arabulucuların daha sonra Hamas temsilcileriyle irtibata geçeceğini belirten Kirby, temsilcilerin nihai karar için Hamas’ın siyasi lideri Yahya Sinvar’la iletişime geçeceğini kaydetti.

Dışişleri Bakanı Antony Blinken da ateşkes görüşmeleri öncesinde “durumla ilgili belirsizlik” nedeniyle daha önce planladığı Ortadoğu seyahatini ertelediğini duyurdu. Bakanlıktan yapılan açıklamada Blinken’ın Gazze’deki ateşkes ve esir takası görüşmelerinin yeni turu öncesinde Katarlı ve Mısırlı mevkidaşları ile telefonda görüştüğü kaydedildi. Blinken, Katar Dışişleri Bakanı Muhammed bin Abdurrahman el-Sani ve Mısır Dışişleri Bakanı Bedir Abdulati ile Gazze’de ateşkes ve esir takasını ele aldı. Görüşmelerde Filistin’deki gelişmeler, Gazze’deki savaşı sona erdirmek için ortak arabuluculuk çabaları, Ortadoğu’da devam eden gerginlikler ve bölgede sükûnet ihtiyacının vurgulanmasının ele alındığı belirtildi.ABD, İsrail, İngiltere, Fransa ve bazı Arap ülkeleri de diplomasinin başarısız olması halinde İsrail’i İran ve vekil gruplardan gelecek olası saldırılara karşı savunmak için hazırlıklarını tamamlamaya çalışıyor. CENTCOM Komutanı Orgeneral Michael Kurilla İsrail’e giderek savunmayı koordine etmek üzere görüşmelerde bulundu. Biden yönetimi, İsrail’in savunmasını desteklemek adına yeni F-15 savaş uçakları ve on binlerce tank ve havan mermisi de dahil olmak üzere 20 milyar dolardan fazla büyük silah satışını onayladığını duyurdu. Silah satışlarının çoğu uzun vadeli anlaşmalar ve ancak birkaç yıl sonra teslim edilecek, ancak İsrailli yetkililer bu duyurunun İsrail’e saldırmakla tehdit eden İran ve Hizbullah’a bir mesaj gönderdiğini belirtiyor.