Biden Yönetimi Gazze’de Ateşkes İçin Bastırıyor

ABD, Mısır ve Katar’ın 8 Ağustos’ta yayınladığı ortak açıklamanın ardından Doha’da yeniden başlayan Gazze ateşkes müzakereleri kısa bir aradan sonra Kahire’de devam ediyor. ABD ve diğer arabulucu ülkeler, taraflara yeni bir teklif sunduktan sonra İsrail-Hamas ateşkesinin önümüzdeki hafta sağlanması için bastırıyor. Dışişleri Bakanı Blinken anlaşmanın sonuçlandırılması için diplomatik çabaları sürdürmek üzere İsrail, Mısır ve Katar’ı kapsayan Ortadoğu turuna çıktı. 7 Ekim’den bu yana bölgeye dokuzuncu ziyaretini gerçekleştiren Blinken’ın aylardır süren kanlı çatışmalara son verecek bir ateşkes anlaşmasına varılması için diplomatik baskıyı artırmayı amaçlıyor.

Blinken’ın ziyareti, Demokrat Parti’nin Filistin yanlısı protestolar ve kararsız eyaletlerdeki Müslüman ve Arap Amerikalıların oylarını kazanma adına artan bir seçim yılı baskısıyla karşı karşıya olduğu bir dönemde gerçekleşti. Geçen hafta Katar’da ateşkes ve rehinelerin iadesi anlaşması için yapılan görüşmelerde bir ilerleme kaydedilmemişti ancak ABD’nin İsrail ve Hamas arasındaki uçurumları kapatmaya yönelik ortaya koyduğu “köprü” önerisi üzerine müzakerelerin önümüzdeki hafta Kahire’de yeniden başlaması bekleniyor.

Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, Blinken’ın bölgedeki tüm tarafların gerilimi tırmandırmaktan ve anlaşmayı zora sokacak eylemlerden kaçınmalarının önemine vurgu yapacağı kaydedildi. Açıklamada müzakere edilen anlaşma için, “Bu teklif, Gazze’de ateşkesi sağlayacak, tüm rehinelerin serbest bırakılmasını güvence altına alacak, insani yardımın Gazze’ye dağıtılmasını sağlayacak ve daha geniş bölgesel istikrar için gerekli koşulları yaratacak” ifadeleri kullanıldı.

İsrail Başbakanı Netanyahu ile Tel-Aviv’de görüşen Blinken, İsrail’in Gazze’de ateşkes ve rehinelerin serbest bırakılması için hazırlanan ABD teklifini kabul ettiğini söyleyerek Hamas’a da kabul etmesi için çağrıda bulundu. Teklif tüm rehineleri serbest bırakacağı üç aşamalı bir süreç öngörüyor. Buna karşılık İsrail de Gazze’deki güçlerini geri çekecek ve Filistinli tutukluları serbest bırakacak. Hamas İsrail’i bölgeyi ikiye bölen bir hat boyunca askeri varlığını sürdürme yönündeki taleplerine yenilerini eklemekle suçluyor. İsrail ise bunların yeni talepler olmadığını savunuyor. Yetkililer, ABD’nin İsrail ve Hamas’ın pozisyonları arasında kalan tüm eksiklikleri tamamlayacak öneriler sunduğunu söyledi. 

Bölgede artan gerilim, müzakerelerin önemini artırıyor. Biden yönetimi bir yandan İran ve Hizbullah’ı Haniye ve Şükür suikastlarına misilleme yapmaktan caydırmaya çalışırken diğer yandan da diplomatik bir çözüm için bastırıyor. Suikastların ardından tırmanan gerginliğin bölgeyi daha büyük bir savaşa sürüklemesinden endişe duyan yönetim, ateşkes görüşmelerini çatışmanın yayılmasını önleme adına önemli bir adım olarak nitelendiriyor. Nitekim, İran da ateşkes görüşmeleri lehine misillemesini erteleyebileceğinin sinyalini vermiş durumda. İranlı yetkililer gazetecilere yaptıkları açıklamada İsrail’e yönelik bir askeri saldırının ancak ateşkesle durdurulabileceğini ifade ettiler.

Washington, kısa süre içinde bir anlaşmaya varılması halinde İran’ın saldırısını erteleyeceğini düşünüyor. Ancak, Biden’ın bölgedeki gerilimi yatıştırmak için yoğun diplomatik çaba sarf etmesine rağmen hem İsrail hem de Hamas’ın son haftalarda yeni taleplerde bulunması anlaşmaya varılmasını zorlaştırıyor. Biden tüm diplomatik gücünü İsrail ve Hamas’ı masaya oturtmak için harcasa da uzmanlar hem Netanyahu hem de Hamas’ın lideri Yahya Sinvar’ın ateşkesi kabul etmektense savaşı sürdürmeye daha fazla istekli olduklarını düşünüyor.

İsrail, barışın ancak Hamas’ın yok edilmesi halinde mümkün olabileceğini savunurken Hamas’ın geçici değil kalıcı bir ateşkesi kabul edeceğini söylemesi görüşmelerin tıkanmasına neden oluyor. Diğer sorunlu noktalar arasında ise İsrailli rehinelerle birlikte serbest bırakılacak Filistinli tutukluların sayısı ve kimlikleri, Gazze ile Mısır arasındaki sınırın kontrolü ve Filistinlilerin Gazze içinde serbest dolaşımı gibi konular yer alıyor.

Hamas yetkilileri müzakerelere doğrudan katılmıyor. Görüşmelere katılan arabulucular daha sonra Hamas temsilcileriyle irtibata geçerek görüşme detaylarını paylaşıyor. Temsilciler nihai karar için Hamas’ın siyasi lideri Yahya Sinvar’la iletişime geçerek kendisine bilgi aktarıyor. Hamas’ın dolaylı katılımıyla ilgili açıklamada bulunan Washington bu durumun ciddi bir sorun yaratmadığını daha önce de benzer yöntemlerin denendiğini ve olumlu sonuçlar alındığını kaydetti.

Hamas ve İsrail önerilen anlaşmanın farklı versiyonlarını kabul ediyor ve Biden’ın Mayıs ayında sunduğu önerinin ayrıntılarını farklı yorumlamaları görüşmeleri çıkmaza sokuyor. Hamas, bir ateşkes anlaşmasının Gazze’deki savaşa kalıcı olarak son vermesi ve İsrail güçlerinin geri çekilmesiyle sonuçlanması gerektiğinde ısrar ediyor. Hamas, ABD’nin önerisinin Gazze’yi kuzey ve güney olarak ikiye ayıran “Netzarim Koridoru” ile Mısır sınırındaki Refah Geçidi ve Philadelphi Koridoru’nun kontrolünü İsrail güçlerine vereceğini söylüyor. 

El-Cezire’ye konuşan Hamas sözcüsü Usame Hamdan, “Sadece birkaç ay önce kabul ettiğimiz Biden’ın önerisinin uygulanmasını kabul edeceğiz” dedi. “İsrailliler Biden’ın önerisinde yer alan konulardan geri adım attılar. Netanyahu’nun güncellenmiş bir teklifi kabul etmekten bahsetmesi, ABD yönetiminin onu önceki anlaşmayı kabul etmeye ikna edemediğini gösteriyor” ifadelerini kullandı. ABD’den bu açıklamalara bir yanıt gelmezken Netanyahu anlaşmayı engellediği yönündeki iddiaları reddediyor.

Mısır yönetimi de İsrail güçlerinin mayıs ayında ele geçirdiği Philadelphi Koridoru için bir güvenlik mekanizması oluşturulmasını istiyor. Hem Hamas hem de Mısır, İsrail’in burada asker bulundurmasına karşı çıkıyor. Ancak Netanyahu, Gazze’ye silah kaçakçılığını engellemek için sınırda asker bulundurulması gerektiğini söylüyor. Mısırlı yetkililer, ABD’nin bölgede uluslararası bir yapı önerdiğini ve bu önerinin en fazla altı ayla sınırlı olması halinde Kahire tarafından kabul edilebileceğini kaydetti. Blinken ile görüşen Sisi, “Gazze’deki ateşkes Filistin devletinin uluslararası alanda daha geniş bir şekilde tanınmasının ve iki devletli çözümün uygulanmasının başlangıcı olmalı, zira bu bölgede istikrarın temel garantisidir” ifadelerini kullandı.

Yetkililer ABD’nin İsrail ve Hamas’ın pozisyonları arasında kalan tüm eksiklikleri tamamlayacak öneriler sunduğunu söyledi. ABD’nin taslağına resmi yanıtların bu hafta verileceği tahmin ediliyor. Anlaşmanın nasıl uygulanacağına ilişkin görüşmelerin devam etmesi, ardından üst düzey yetkililerin Kahire’de yeniden bir araya gelerek anlaşmanın sonuçlandırılması bekleniyor.  

ABD’nin iyimserlik ifadelerine ve Netanyahu yönetiminin görüşmeleri olumlu olarak nitelendirmesine rağmen hem İsrail hem de Hamas herhangi bir anlaşmanın zor olacağının sinyallerini vermiş durumda. Aylardır süren görüşmeler aynı konular etrafında dönüp duruyor: İsrail savaşın ancak Hamas’ın askeri ve siyasi bir güç olarak yok edilmesiyle sona erebileceğini ileri sürerken Hamas da geçici değil ancak kalıcı bir ateşkesi kabul edeceğini söylüyor. 

İsrail’in özellikle Mısır sınırında askeri varlığını sürdürmesi, Filistinlilerin bölge içinde serbest dolaşımı ve takasla serbest bırakılacak mahkumların kimliği ve sayısı konusunda anlaşmazlıklar var. Hamas yetkilileri Washington’u İsrail’i kayırmakla suçluyor. Diğer yandan, Hamas’ın yıllar sonra İsrail içinde intihar saldırılarına yeniden başladığını duyurması ve Pazar gecesi Tel Aviv’de meydana gelen bir patlamanın sorumluluğunu üstlenmesinin yanı sıra İsrail ordusunun Gazze Şeridi’nde en az 30 Filistinliyi öldürmesi gibi gerilimi tırmandıran olaylar müzakerelerden olumlu bir sonuç çıkmasının zor olduğu gösteriyor.