ABD’den Çin Otomotiv Sektörüne Engel

Amerikan medyasında çıkan haberlere göre Biden yönetimi, bir yıl önce yürürlüğe giren ve Çin’in Uygur Özerk Bölgesi’nde imal edilen ürünlerin ithalatını engelleyen yasa kapsamında Çin’den ithal edilen elektrikli araç aküleri ve diğer otomobil parçalarını mercek altına almaya başlıyor. ABD bir süredir Çin’in tedarik zincirlerinde kullandığı zorla çalıştırma uygulaması nedeniyle Doğu Türkistan’da üretilen domates, pamuklu hazır giyim ile güneş panelleri gibi ürünlere engeller koyuyordu. Kapsamı genişletilecek olan yasa ile birlikte lityum iyon aküler, otomobil lastikleri ve otomotiv sektörünün ana hammaddeleri arasında yer alan alüminyum ve çeliğin sınırdan geçişinin önündeki engellerin artırılması bekleniyor.

ABD Gümrük ve Sınır Koruma Dairesi (CPB), otomotiv fabrikalarının ihtiyaç duyduğu bazı ürünlere yönelik denetimleri arttırıyor. Bu durum, otomotiv şirketlerini tedarik zincirlerinin Çin’in Uygurlar ve diğer Müslüman azınlıkları topladığı çalışma kamplarıyla bağı olmadığına ilişkin somut kanıt sunmalarını gerekli kılacak. Daire’nin Reuters haber ajansına verdiği bilgiye göre ithalatçı firmalara, gümrükte el konulmuş olan ürünlerinin zorla çalıştırılmayla imal edilmediğini kanıtlamaları için ibraz etmeleri gereken belge örnekleri gönderilmeye başlanmış. Yeni belge, akü, oto lastiği, alüminyum ve çeliği de kapsayacak şekilde güncellenmiş durumda. Sekiz ürün türünü içeren listenin “kapsamlı olmadığını” belirten yetkililer yapılan güncellemenin strateji ya da operasyonlarda herhangi bir değişikliği yaratmayacağını dile getiriyor.

Uygurlar’ın Zorla Çalıştırılmasını Engelleme Yasası uygulanmaya başladığında CPB en çok pamuk, domates ve güneş panellerinde kullanılan bir hammadde olan polisilikona odaklanıyordu. İngiltere’deki Sheffield Hallam Üniversitesi tarafından 2022 sonunda yayınlanan ve neredeyse tüm büyük otomotiv firmasının Sincan’daki çalışma kamplarında üretilen ürünleri ithal ettiğini gösteren bir araştırma raporu yayınlanması üzerine Senato Maliye Komisyonu Başkanı Ron Wyden, bir soruşturma başlatmış ve otomotiv sektörü de mercek altına alınmaya başlamıştı.

2022 Haziran ayı itibariyle yürürlüğe girmiş olan “Uygur Zorla Çalıştırmayı Önleme Yasası“ ile birlikte Washington yönetimi, Sincan bölgesinde yaşayan Uygurlar ve diğer Müslüman azınlıklara yönelik “soykırım” ve insanlık dışı uygulamalar gerekçesiyle bu bölgede imal edilen ürünlerin Amerika’ya ithalatında yüksek standartlar belirleyerek Pekin yönetimine ağır bir fatura çıkarmayı amaçlıyor. Yasaya göre ithalatçı firmaların Sincan menşeli malların hiçbir kısmının köle işçilikle veya zorla çalıştırılan kimseler tarafından üretilmediğini ispatlaması gerekiyor.

Biden yönetimi bu yasa ile küresel tedarik zincirinin zorla çalıştırmadan arındırılmasını sağlamaya çalışıyor. Zorla çalıştırma meselesi 2021 haziran ayında gerçekleştirilen G7 zirvesinde de ele alınmış ve “küresel tedarik zincirinde zorla çalıştırmayla mücadele” kararı verilmişti. Biden yönetimi bu doğrultuda Doğu Türkistan’da Müslümanları ve çocuk işçileri zorla çalıştırarak üretim yapan bazı Çin firmalarına ticari kısıtlamalar getirmişti.  Washington bu kısıtlamalarla Çinli firmalara ek maliyetler getirmeye ve Pekin’in kurallara dayalı uluslararası düzenin bir parçası olarak adil ticaret kurallarına bağlı kalmasını sağlamaya çalıştığını savunuyordu. Biden yönetimi ticaret kısıtlaması getirilen Çinli kuruluşların uygulamalarının yalnızca Amerikan değerlerine aykırı olmadığını, aynı zamanda “işçileri sömürerek ve ücretleri yapay olarak bastırarak” Amerikan işçilerinin kazançlarını da etkilediğini ileri sürmüştü. Washington, Pekin yönetiminin kitlesel gözetim, tutuklama, zorla kısırlaştırma, Uygur olmayanlarla zorla evlendirilme gibi uygulamalarla Uygurları ve kültürlerini yok etmeyi amaçladığı görüşünde. 

Yasa yürürlüğe girmeden önce ithal edilen ürünlerin üretim ve imalatında zorla çalıştırma olup olmadığını tespit etme sorumluluğu ABD gümrük yetkililerine aitti. Yeni kanunla birlikte bu sorumluluk ithalatçı firmalara yüklenmiş oldu. Uzmanlar, tedarik zincirinin karmaşık olması ve Çin’de, ürünlerin zorla çalıştırmayla üretilmediğini tescil edebilecek bağımsız ve güvenilir denetçi noksanlığı nedeniyle çok sayıda Amerikan firmasının yasaya uygun ithalat yapmasının zor olacağını ve bazı şirketlerin bölgedeki tedarikçilerle çalışmayı tamamen sonlandırmak zorunda kalacaklarını düşünüyor. Yasanın etkisiyle bazı ürünlerin tedarik zincirlerinin Çin dışına kayması bekleniyor.

ABD, eski Başkan Trump döneminde de “zorla çalıştırmayla üretildiği” gerekçesiyle Çin’in Uygur Özerk Bölgesi’nden pamuk ve domates ithalatını yasaklama kararı aldığını duyurmuştu. CPB tarafından yapılan açıklamada, domates sosu ve kıyafet gibi domates ve pamuk ihtiva eden ürünlerin sevkiyatını yapan kargoların alıkonulması yönünde yetkili birimlere talimat gönderildiği bildirilmişti. CBP yetkilileri, “Çin hükümetinin ABD’ye piyasa rayicinin altında fiyatlarla ürün satmak için modern kölelik sömürüsünde bulunmasına müsamaha göstermeyeceğiz” ifadelerini kullanmıştı. Gümrük yetkilileri ayrıca Uygur Özerk Bölgesi’nde “zorla çalıştırma” ile üretildiğinden şüphelenilen tüm ürünlerin tedarik zincirlerinden çıkarılması için önlemler alınacağını belirtmişti.