ABD’den Gazze için Yeni Ateşkes Önerisi

Gazze’de ateşkes sağlanması ve Hamas’ın rehineleri serbest bırakması için yürütülen müzakerelerde olumlu bir netice alınmasına dair umutlar azalırken Biden yönetiminin yeni bir teklif üzerinde çalıştığı duyuruldu. ABD’nin Katar ve Mısır ile birlikte yürütülen müzakerelerdeki çıkmazı aşmayı hedeflediği belirtilirken yeni teklifin mevcut anlaşmazlık noktalarını çözmeye yönelik olduğu kaydediliyor. Son öneriler henüz nihai hale getirilmiş değil ancak hem İsrail hem de Hamas’ın anlaşma olasılığı konusunda iyimser olmadıkları ifade ediliyor.

Gazze’de altı rehinenin cesetlerinin bulunmasının anlaşma için aciliyet yaratacağını öngören bazı kaynaklar ABD’nin İsrail-Gazze ateşkes anlaşmasını ‘ya kabul et ya da terk et’ şeklinde sunmayı planladığını ileri sürüyor. ABD’li yetkililer, Başkan Biden’ın ateşkes ve rehinelerin serbest bırakılması için aylardır sürdürdüğü çabaların pazar günü aralarında bir Amerikalının da bulunduğu altı rehinenin cesedine ulaşılmasının ardından yeniden aciliyet kazandığını belirtti.

Biden yönetiminden üst düzey bir yetkili, müzakerelerin büyük bir kısmında mutabakata varıldığını ancak hala iki ana engelin çözülmesi gerektiğini vurguladı. Bu engeller, İsrail’in Gazze’nin güneyinde bir tampon bölge talebi ve Hamas rehineleri ile Filistinli tutukluların takası için belirli kişilerin dahil edilmesi ile ilgili. Yeni bir anlaşma taslağının önümüzdeki hafta veya daha erken bir tarihte ortaya çıkabileceğini ifade eden yetkililer rehinelerin öldürülmesinin müzakereleri zorlaştırdığı kaydetti.

Yetkililerin yaptığı açıklamada İsrail ve Hamas arasında ateşkesi ve rehinelerin serbest bırakılmasını öngören 18 maddelik anlaşmanın 14’ünde mutabık kalındığı ve temel olarak anlaşmanın yüzde 90’ının tamamlandığı belirtildi. İsrail’in yoğun nüfuslu tüm bölgelerden çekilmeyi kabul ettiği kaydedilen anlaşmada, Gazze Şeridi’ndeki hastanelerin, tıp merkezlerinin ve fırınların rehabilitasyonunun yanı sıra enkazın temizlenmesi için derhal ekipman girişi, altyapı, elektrik, su, kanalizasyon, iletişim ve yolların rehabilitasyonu öngörülüyor. Anlaşmaya göre, ülke içinde yerinden edilmiş kişileri desteklemek üzere malzeme girişi sağlanacak, 60,000 geçici ev ile 200,000 çadır temin edilecek, yerlerinden edilen sivillere hareket özgürlüğü tanınacak, BM ve diğer insani yardım kuruluşlarına tam erişim imkânı verilecek. Ayrıca, anlaşmanın birinci aşamasındaki ilk 42 gün boyunca, Gazzeliler için 25,000 kamyon yardım sağlanacak.

Biden ve üst düzey yardımcıları aylardır İsrail ve Hamas’ı Filistinli mahkumlar karşılığında kalan rehinelerin serbest bırakılması ve Gazze’de geçici bir ateşkes sağlanmasını öngören ve savaşın kalıcı olarak sona ermesine zemin hazırlayacak bir anlaşmaya varmaya çalışıyorlar. CIA Direktörü William J. Burns, Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve Beyaz Saray Orta Doğu Koordinatörü Brett McGurk bölgeye defalarca giden ve bir anlaşmaya varmak için Katarlı ve Mısırlı müzakerecilerle birlikte çalışan isimler arasında yer alıyor.

Gazze’de altı rehinenin ölümü ABD’de başkanlık seçimleri kampanyasının ortasında Biden yönetiminin Ortadoğu stratejisine yönelik eleştirilerin dozunun artmasına yol açtı. Hamas’ın elindeki rehinelerin serbest bırakılmasına yönelik nihai bir teklif sunmaya çok yakın olduklarını belirten Başkan Biden, gazetecilere yaptığı açıklamada İsrail Başbakanı Netanyahu’nun Gazze’de ateşkesin sağlanması ve rehinelerin kurtarılmasına yönelik anlaşma konusunda yeterli çaba sarf etmediğini söyledi.

Biden ve Başkan Yardımcısı Kamala Harris, Beyaz Saray’da rehinelerin serbest bırakılmasına yönelik bir anlaşma için çabaları ele almak üzere ABD’nin müzakere ekibiyle bir araya geldi. Biden ve Harris, ABD, Katar ve Mısır tarafından oluşturulan teklifin durumuna ilişkin müzakere ekibinden güncel bilgi aldı ve rehinelerin serbest bırakılmasının sağlanmasına yönelik sonraki adımları görüştü. Beyaz Saray’dan toplantıya ilişkin yapılan yazılı açıklamada, Biden Amerikan vatandaşı rehinenin öldürülmesine yönelik öfkesini dile getirdi ve Hamas’ın liderlerinin hesap vermesinin öneminin altını çizdi.

Rehinelerin ölü bulunmasının ardından Netanyahu rehinelerin ailelerinin artan baskısıyla karşı karşıya kalmış durumda. Yüz binlerce protestocu pazar gecesi ülke çapında gösterilere katılırken İsrail’in en büyük işçi sendikası genel grev çağrısında bulunarak Netanyahu Hamas’la kalan esirlerin iadesi konusunda bir anlaşmaya varana kadar ülkeyi kapatma tehdidinde bulundu. Rehinelerin aileleri aylardır Netanyahu’yu sevdiklerini eve getirecek bir anlaşma yerine kendi siyasi bekasına ve Hamas’a karşı zafer kazanmaya öncelik vermekle suçluyor. Bazı İsrailliler, anlaşmaya varılmış olsaydı ölü bulunan rehinelerin canlı olarak kurtarılma olasılığına dikkat çekerek Netanyahu’nun politikasını eleştiriyor.

İsrail Mısır sınırının Gazze tarafında asker bulundurmayı sürdürmekte ısrar ederken, Hamas ise bu durumu kabul etmeyeceğini belirtiyor. Mısır ve diğer Arap ülkeleri de İsrail’in bu talebine karşı çıkıyor. Gazze’nin Mısır’la olan güney sınırı boyunca uzanan 14,5 km uzunluğunda dar bir arazi parçası olan Philadelphi Koridoru Doha ve Kahire’de yürütülen müzakerelerde ele alınan kilit noktalardan biri olmuştu. İsrail tarafının görüşmelerde taleplerini azaltarak daha az sayıda kontrol noktasını kabul ettiği ileri sürülmüştü. Ancak hem Mısır hem de İsrail’in Gazze’den tamamen çekilmesini isteyen Hamas, Gazze’nin güney sınırında herhangi bir İsrail askeri varlığı istemiyor.

Başbakan Netanyahu ateşkes ve rehine anlaşması için Gazze’nin güney sınırından çekilme konusundaki duruşunu yumuşatması çağrısını reddetti. Kudüs’te basın toplantısı düzenleyen Netanyahu İsrail’in Hamas için önemli bir ikmal hattı olan Philadelphi koridorunu kontrol etmesinin önemli olduğunu söyledi. Hamas bu bölgede İsrail’in varlık göstermesini reddederken, Netanyahu Gazze’ye silah ve mühimmat kaçakçılığında kullanıldığını iddia ettiği koridoru terk etmeyeceğini söylüyor. Başkan Biden’ın yorumlarına ilişkin de konuşan Netanyahu özellikle rehinelerin ölümünün ardından baskının İsrail’e değil Hamas’a uygulanması gerektiğini belirtti. Biden yönetimi ise Netanyahu’yu doğrudan eleştirmekten kaçınıyor.

Biden yönetimi yetkilileri, altı rehinenin öldüğünün teyit edilmesiyle birlikte müzakerelerin daha da karmaşık bir hal aldığını söyledi. Belirli Filistinli tutuklular karşılığında hangi rehinelerin serbest bırakılacağı konusundaki müzakerelerin şimdi yeniden görüşülmesi gerekiyor. Bazı Ortadoğu uzmanları yaşayan rehine sayısı ne kadar az olursa Netanyahu üzerindeki anlaşma baskısının da o kadar azalacağını belirtiyor. Yetkililer, Hamas’ın müzakereler devam ederken rehineleri infaz etme kararının görüşmelerdeki ciddiyetini “sorgulanır hale getirdiğine” dikkat çekiyor.  

ABD’nin Gazze politikasına şüpheyle yaklaşan bazı uzmanlar, Netanyahu üzerindeki Amerikan baskısının yetersiz olduğunu ve Biden yönetiminin başkanlık seçimlerinden önce Gazze krizini çözme ihtiyacından kaynaklandığını ileri sürüyor. Çoğu gözlemci dış politika konularının seçimin sonucu üzerinde çok az etkisi olacağı sonucuna varmış olsa da geleneksel görüşe göre çatışmaların o zamana kadar sona erdirilmemesi durumunda Harris’in kritik eyaletlerde oy kaybına uğrayabileceği öngörülüyor.

Görüşmelerin hem bölgesel hem de uluslararası düzeyde büyük bir öneme sahip olduğu ve Gazze’deki çatışmaların daha geniş bir bölgesel krize dönüşme riski taşıdığı belirtiliyor. ABD, Mısır ve Katar’ın arabuluculuk çabaları, taraflar arasında bir ateşkes sağlamak için devam ediyor. Ancak, taraflar arasındaki derin anlaşmazlıklar ve karşılıklı güvensizlik, müzakerelerin ilerlemesini zorlaştırıyor. Görüşmelerde her iki tarafın da kendi taleplerinden tavize yanaşmaması sonuç alınmasını engelliyor.