Biden Prigojin’in Ölümünde Putin’i İşaret Etti

Rus paralı asker grubu Wagner’in lideri Yevgeny Prigojin’in uçağının düşürülmesi sonucu öldüğüne dair haberler gündemdeki yerini koruyor. Rus devlet medyasına göre, Prigojin, özel jetinin düşmesi sonucu uçakta bulunan 9 kişi ile birlikte hayatını kaybetti. Moskova’nın 100 kilometre kuzeyindeki Tver bölgesinde meydana gelen olayın araştırıldığı belirtiliyor. Prigojin’in uçağın yolcu listesinde yer aldığı belirtiliyor. Rusya’nın Havacılık ajansı kazanın nedenine ilişkin bir açıklama yapmazken, bazı Wagner bağlantılı Telegram hesapları uçağın düşürülmesinden Rus hava savunma kuvvetlerini sorumlu tuttu. Prigojin, Wagner’in Rus Silahlı Kuvvetleri’ne ve dolaylı olarak Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e karşı silahlı bir isyana öncülük etmesinden tam iki ay sonra hayatını kaybetti. Daha önce de Kremlin’e meydan okuyanlar düzenli olarak “zamansız” ölümlerle karşı karşıya kalmış olduğu için Prigojin’in ölümü Batılı yetkililer ve Rusya analistleri için pek de sürpriz olmamış gibi görünüyor.

Başkan Biden, Wagner lideri Yevgeny Prigojin’in de yolcu listesinde yer aldığı uçak kazasının arkasında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in olabileceğini öne sürdü. Biden gazetecilere verdiği demeçte, “Rusya’da olup da Putin’in arkasında olmadığı pek bir şey yok,” ifadelerini kullandı. Prigojin’in uçağının düşmesiyle ilgili brifing alan Biden, gazetecilere daha önce Moskova’nın askeri liderliğini devirmeyi amaçlayan “Adalet Yürüyüşü” sonrasında Prigojin hakkında yaptığı açıklamaları hatırlattı. “Hatırlarsınız, bana bu konuda soru sorulduğunda, neye bindiğime dikkat edeceğimi söylemiştim. Ne olduğunu tam olarak bilmiyorum ama şaşırmadım,” diyen Biden daha önce Prigojin’i kastederek “Onun yerinde olsaydım yediklerime dikkat ederdim” şeklinde konuşmuştu.

Genelkurmay Başkanı Orgeneral Mark A. Milley de yaptığı açıklamada, Batılı istihbarat kurumlarının Prigojin’in Rusya’da düşen uçakta olup olmadığını kesin olarak söyleyebilmelerinin biraz zaman alabileceğini söyledi. Gerçeğin bir şekilde ortaya çıkacağını belirten Milley “ABD’nin bu olayla hiçbir ilgisi yok” ifadelerini kullandı. Milley, paramiliter lider gerçekten öldüyse, Wagner Grubu’nun birliklerinin bulunduğu yerlerde dünya çapında yansımaları olacağını söyledi. “Eğer Wagner’in lider kadrosu aniden öldürülürse, bunun bir etkisi olacaktır” diyen Milley bu etkinin ne olduğunu henüz bilmediğini dile getirdi. Wagner grubu uzun zamandır ABD’nin Ukrayna, Suriye ve Batı Afrika’daki çabalarına zarar veriyor ve “ABD çıkarlarına karşı düşmanca bir tavırla” hareket ediyordu ancak Washington yönetimi Prigojin’in son aylarda Putin’e zarar vermeye başlamasından da memnuniyet duyuyordu.

ABD istihbaratı, Prigojin’in uçağının kasıtlı olarak düşürüldüğünü ileri sürerken Savunma Bakanlığı, uçağın karadan havaya füzeyle vurulduğuna dair bir belirti bulunmadığını açıkladı. İstihbarat yetkilileri öne sürdükleri patlama hakkında herhangi bir ayrıntı vermezken, Pentagon Sözcüsü Pat Ryder, ABD ordusunun Wagner’in patronunu öldüren kazanın “karadan havaya atılan bir füze” sonucu meydana geldiğine dair elinde hiçbir bilgi olmadığını belirterek, böyle bir silahın kullanımına ilişkin haberlerin gerçeği yansıtmadığını söyledi. Yetkililer, patlamanın Putin’in kendisini “eleştirenleri susturmaya yönelik geniş siciliyle örtüştüğünü” kaydetti.

İlk değerlendirmelerini yapan istihbarat yetkilileri henüz kesin bir sonuca varılmadığını ve uçağın bir patlama sonucu düşmesinin en güçlü olasılık olduğunu belirtiyor. Yetkililer, patlamanın uçağa yerleştirilmiş bir bomba ya da başka bir cihazdan kaynaklanmış olabileceğini, ancak uçak yakıtına başka maddeler karıştırılmış olması gibi diğer olasılıkların da araştırıldığını ifade ediyor. Reuters’ın haberinde, Prigojin’in içinde bulunduğu Embraer yönetici jet modeli, 20 yılı aşkın süredir sadece bir kez kaza yapmış olduğu ve o kazanın da mekanik bir arızdan kaynaklanmadığına dikkat çekiliyor. 

Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskiy, Prigojin’in muhtemel ölümüyle Kiev’in hiçbir ilgisi olmadığını söyledi ve “herkes kimin bu işle ilgisi olduğunun farkında” ifadelerini kullandı. Ukrayna devlet başkanlığı yardımcısı Mykhailo Podolyak da uçak kazasının “2024 seçimleri öncesinde Putin’den Rusya elitlerine “sadakatsizliğin ölüme eş” olduğunu gösteren bir mesaj” olduğunu ileri sürdü. Ukraynalı bakan danışmanı Anton Gerashchenko ise Wagner askerlerinin Putin’den intikam almak isteyebileceğini öne sürdü ve sosyal medyada Putin’le bağlantılı diğer paramiliter liderlerin kendilerini risk altında hissedebileceklerini ima ederek, Çeçenistan’ın lideri Ramzan Kadirov’un bir resmini paylaştı. Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi sözcüsü Adrienne Watson ise Twitter mesajında “Raporları gördük. Eğer doğrulanırsa, kimse şaşırmamalı” şeklinde bir paylaşımda bulundu.  

Wagner, Rusya’nın Ukrayna’daki savaşında önemli bir rol oynuyordu. Büyük kısmı hapishaneden devşirilen askerlerden oluşan Wagner birlikleri, binlerce kişinin öldüğü Bahmut’u ele geçirmek için aylarca süren mücadele de olduğu gibi, çatışmadaki en kanlı savaşlardan bazılarına öncülük etmişti. Putin, Rus devletinin tam ölçekli savaşın ilk yılında Wagner’e yaklaşık 1 milyar dolar ödediğini söylemişti.

Uzmanlar, Wagner’in finansörü Yevgeny Prigojin, Wagner’in kurucusu Dmitry Utkin ve Wagner’in lojistik ve güvenlik şefi Valery Chekalov’un öldürülmesinin ardından Wagner Grubunun artık yarı bağımsız bir paralel askeri yapı olarak varlığını sürdüremeyeceğini öngörüyor. Wagner’in merkezi lider kadrosunun ölümünün, örgütün Kremlin’e karşı durabilme kabiliyetini olumsuz etkileyeceği belirtiliyor. Rusya Savunma Bakanlığı’nın, Wagner’in yurtdışındaki operasyonlarının kontrolünü üstlenmek için mevcut ve eski Wagner personelini işe alan özel askeri şirketler kurduğu bildiriliyor. Rus kaynaklar Kremlin’in Belarus hükümetine Wagner’in Belarus’a konuşlandırılması için ödeme yapmayı reddettiğini ve mali sorunların Wagner savaşçılarının istifa etmesine yol açtığını iddia ediyor. 

Uydu görüntüleri Wagner’in Belarus’un Asipovichy kentindeki Tsel’de bulunan kampındaki çadırların neredeyse üçte bir oranında azaldığını gösteriyor ve bu da Wagner’i zayıflatma çabasının başarılı olduğu şeklinde yorumlanıyor. Merkezi liderliğin ortadan kaldırılmasının Wagner’in Rus Savunma Bakanlığı’ndan bağımsız olarak faaliyet göstermesine engel olduğu ileri sürülüyor. Kremlin’in Wagner’in tamamen dağılmasını mı yoksa tamamen Rusya Savunma Bakanlığı’na bağlı çok daha küçük bir örgüt olarak yeniden kurulmasını mı amaçladığı konusu ise belirsizliğini koruyor.