Biden’dan G-20’de Pandemi, Ekonomi ve İklim Mesajları
ABD Başkanı Joe Biden’ın da katıldığı dünyanın önde gelen 20 büyük ekonomisinin liderleri ve uluslararası kuruluşların temsilcilerini bir araya getiren G-20 Liderler Zirvesi, İtalya’nın başkenti Roma’da gerçekleştirildi. Zirveye pandemi ve iklim krizi konuları damgasını vurdu. Liderler, zirvenin ilk gününde “Küresel Ekonomi ve Küresel Sağlık” oturumunda, salgın döneminde ekonomik toparlanma, aşılama kampanyası ve salgın döneminde sağlığa ilişkin öne çıkan gelişmeleri ele aldı. Zirvenin ikinci gününde ise ağırlıklı olarak iklim krizi konusu konuşuldu. Diğer gündem maddeleri arasında yüksek yakıt fiyatları, enerji sıkıntısı, yeni Covid-19 vakaları, aşı dağıtımı, tedarik zincirindeki tıkanıklık ve küresel asgari kurumlar vergisi anlaşması gibi konular yer aldı. İki yıl aradan sonra liderlerin ilk kez buluştuğu zirveye Rusya ve Çin devlet başkanları koronavirüs salgınını gerekçe göstererek video konferans yoluyla katılmayı tercih etti.
Zirvede öne çıkan gelişmelerinden biri, çok uluslu şirketlerin az vergi ödedikleri ya da hiç vergi ödemedikleri ülkelerde yüksek miktarda kar elde etmesinin önüne geçmeyi amaçlayan asgari kurumlar vergisi anlaşmasının onaylanması oldu. Başkan Biden’ın “diplomatik başarısı” olarak gösterilen anlaşma Google, Amazon, Facebook ve Apple gibi ABD devlerinin de aralarında bulunduğu küresel şirketlerin, 2023’ten sonra en az yüzde 15 oranında vergilendirilmesini öngörüyor. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü OECD’nin 2012’den bu yana üzerinde çalıştığı ve 140 ülke arasındaki müzakereleri koordine ettiği küresel kurumlar vergisi düzenlemesi, Biden yönetiminden gelen destekle yeniden gündeme gelmişti.
ABD Hazine Bakanı Janet Yellen konuyla ilgili yaptığı açıklamada, G-20 liderlerinin “yeni uluslararası vergi kuralları konusunda tarihi bir anlaşmayı” onayladığını belirterek, asgari verginin onaylanmasının ABD’li şirketlere ve onların çalışanlarına “yarar” sağlayacağını aktardı. Yellen, “Bu anlaşma, küresel ekonomiyi Amerikan iş dünyası ve işçileri için daha kazançlı bir yer haline getirecek” değerlendirmesinde bulundu. Ekonomistlere göre, uluslararası kurumlar vergisinden kaçınma nedeniyle ülkelerin her yıl toplam 427 milyar dolardan fazla gelir kaybı yaşanıyor.
Anlaşma ile birlikte 2023 yılından itibaren uluslararası şirketlerin merkezleri hangi ülkede olursa olsun, en az yüzde 15 vergi ödemesi öngörülüyor. Bir şirket, yan kuruluşu ile ülke dışında daha az vergi ödüyorsa, merkezinin olduğu ülke aradaki farkı tahsil edebilecek. Uzmanlara göre anlaşma zengin ülkelerin işine yarayacak. Minimum vergi oranı ile hükümetlerin yaklaşık 185 milyar Euro ek gelir elde etmesi bekleniyor. Gelirin büyük kısmı zengin ülkelere gidiyor. Diğer yandan yeni vergilendirme ABD’nin Çin karşısında avantaj elde etmesini sağlıyor. ABD 51,2 milyar Euro ek kazanç elde ederken Çin’in kazancı 3,4 milyar Euro civarında kalıyor.
Zirve sonunda bir değerlendirme konuşması yapan Başkan Biden, liderlerin yüz yüze görüşmelerinin ortak sorunları istişare ederek ülkeler arasında işbirliği tesis etmede çok faydalı olduğunu düşündüğünü belirtti. Biden, yaptığı görüşmeler sonucunda dost ve müttefik ülkelerin küresel sorunların çözümü için dünya devletlerinin birlik olması çabasında Amerikan liderliğini görmek istediklerini ifade etti. “ABD’nin geri dönüşünü herkes gördü” diyen Biden, Rusya ve Çin devlet başkanlarının zirveye katılmaması nedeniyle iklim krizi konusunda büyük hayal kırıklığı yaşadığını dile getirdi. Zirvede “çok yapıcı” görüşmeler gerçekleştirdiğini söyleyen Biden, iklim değişikliğiyle mücadeleye dair umutlu olduğunu belirterek karbon emisyonunu azaltma hedefine ulaşacaklarını ifade etti. ABD Başkanı ayrıca G20 ülkelerinin uluslararası şirketlere yönelik yüzde 15’lik küresel minimum vergiyi onaylamalarından memnun olduğunu açıkladı.
İklim krizi ve enerji sorunu ile ilgili bir soruya cevap veren Başkan Biden “Daha İyi Bir Dünyayı Yeniden İnşa Et“ projesi ve Kongre’den geçmesini umduğu altyapı tasarısı ile tarihin en büyük yatırımlarını gerçekleştireceklerini ve söz konusu sorunlara bu şekilde çözüm arayacaklarını söyledi. Biden’ın bahsettiği plan Çin’in “Kuşak ve Yol” projesine alternatif olarak görülüyor. Plan ilk olarak 11 Haziran’da gerçekleştirilen G7 zirvesi sonuç bildirgesinde dünya çapında dev bir kalkınma planı olarak duyurulmuştu. Bu proje ile Çin’in Kuşak ve Yol projesine yüksek standartta iklim dostu bir alternatif oluşturulacağı savunuluyor. Projeyi ön plana çıkaran Biden’ın hedefi hem Çin ile rekabet edebilmek hem de Amerikan şirketlerine yeni iş imkanları yaratmak olarak değerlendiriliyor.
Zirvede ele alınan önemli konulardan biri de Covid-19 aşılarına erişim sorunu oldu. Zirveye ev sahipliği yapan İtalya Başbakanı Mario Draghi yoksul ülkeler için aşılamanın hızlandırılması çağrısında bulundu. Draghi yoksul ülkelerde nüfusun sadece yüzde 3’ünün aşılandığını, buna karşılık varlıklı ülkelerde nüfusun yüzde 70’inin ilk doz aşısının yapıldığını söyledi. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da zirvenin AB liderlerinin yoksul ülkelere aşı bağışını artırmaları için baskı yapmak için kullanılması çağrısında bulundu.
Zirvenin tamamlanmasının ardından tüm G-20 üyeleri tarafından imzalanan 61 maddelik bir sonuç bildirisi yayımlandı. Bildiride, Covid-19 aşıları ve devlet destekleri ile küresel “ekonomik toparlanmanın” kesintisiz devam ettiği belirtilerek, salgında yeni varyantların ve aşılamada eşitsizliğin ekonomik toparlanmanın önündeki en büyük engel olduğu vurgulandı. Bildiride, gelişmekte olan ülkelere yönelik aşıların ve temel tıbbi ürünlerin arzını artırma ve bu ülkelerde finansman kısıtlamalarını ortadan kaldıracak adımlar atma sözü verildi.
Bildiride, küresel sıcaklık artışının sanayileşme öncesi oranla 1,5 derece ile sınırlama hedefine yönelik eylemlerin sürdürülmesi ihtiyacı vurgulandı. Gelecek yıla kadar yeni kurulacak termik santrallere uluslararası kamu finansmanı sağlanmasına son verilmesi kararlaştırıldı. IMF’nin acil durumlarda verdiği maddi destek olan “uluslararası rezerv para birimi” Özel Çekim Hakkı (SDR) fonlarından salgınla mücadelede Afrika ülkelerine 100 milyar dolar sağlanması için çalışılacağına işaret edilen bildiride, Dünya Bankası’nın en yoksul ülkeler için Borç Ödeme Erteleme Girişimi’nin de (DSSI) memnuniyetle karşılandığı belirtildi. Sonuç bildirgesinde gelişmiş ülkelerin iklim değişikliğiyle mücadelede gelişmekte olan ülkelere yardımcı olmak için yıllık 100 milyar dolar sağlama taahhüt ettiği belirtilerek “finansman artırma” sözü verildi.
G20 Liderler Zirvesi kapsamında Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ABD Başkanı Biden bir görüşme gerçekleştirdi. Görüşmede liderler NATO ittifakı ve stratejik ortaklık zeminine vurgu yaparak Türkiye-ABD ilişkilerinin daha da güçlendirilmesine yönelik ortak bir çaba içerisinde olacaklarını açıkladı. Görüşmede iki ülke arasındaki ticaret hacminin artırılması yönünde atılacak adımların müzakere edildi ve iklim değişikliği konusunda karşılıklı atılan adımlardan duyulan memnuniyet dile getirildi. Görüşmeyle ilgili Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada Başkan Biden’ın Türkiye ile yapıcı ilişkilerin sürdürülmesi, iş birliği alanlarının genişletilmesi ve anlaşmazlıkların etkin biçimde yönetilmesi arzusunun altını çizdiği, Türkiye’nin Afganistan’daki NATO misyonuna yaklaşık 20 yıl katkıda bulunmasını takdirle karşıladığını dile getirdiği aktarıldı. İki liderin görüşmesinde, Suriye’deki siyasi süreç, Afganistan’da ihtiyaç sahiplerine insani yardımın ulaştırılması, Libya’daki seçimler, Doğu Akdeniz’deki durum ve Kafkasya’nın güneyindeki diplomatik çabaların gündeme geldiği kaydedildi. Başkan Biden’ın iki ülke arasında savunma iş birliğini ve Türkiye’nin NATO üyesi olarak önemini teyit ettiği, öte yandan ABD’nin Türkiye’nin Rus S-400 füze savunma sistemine sahip olmasından endişe duyduğuna işaret ettiği bildirildi.
Başkan Biden G-20 Zirvesi marjında Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile de bir araya geldi. Liderler bir süre önce AUKUS adı verilen denizaltı anlaşması nedeniyle iki ülke arasında patlak veren diplomatik krizi yumuşatacak mesajlar verdiler. Fransa’nın ABD için “son derece değerli bir ortak” olduğunu vurgulayan Biden, “ABD ile aynı değerleri paylaşan Fransa’dan daha eski ve daha iyi bir müttefikimiz yok” ifadelerini kullandı. İki lider görüşme sonunda Avrupa’nın güvenliği, Sahel bölgesinde istikrar ve güvenliğin sağlanması ve Hint-Pasifik’teki iş birliklerinin genişletilmesi kararlarını aldıklarını açıkladılar.