Biden’dan Türkiye’ye Esir Takası Teşekkürü 

ABD, Batılı ülkeler ve Rusya arasında Soğuk Savaş’tan bu yana görülen en büyük tutuklu takası Ankara’da gerçekleştirildi. Bir tarafta ABD, Almanya, Polonya, Norveç ve Slovenya, diğer tarafta da Rusya ve Belarus’un dahil olduğu takas kapsamında aralarında üç ABD vatandaşının bulunduğu 26 kişi serbest bırakıldı. Biden yönetimi, aylarca süren karmaşık bir müzakere sürecinin ardından, Wall Street Journal muhabiri Evan Gershkovich, Deniz Piyadesi Paul Whelan ve Rus-Amerikan radyo gazetecisi Alsu Kurmasheva’nın da aralarında bulunduğu üç Amerikan vatandaşının Rusya’dan serbest bırakıldığını duyurdu. Biden yönetimi takas operasyonunda katkısı olan müttefiklerine teşekkür ederken Cumhurbaşkanlığı, operasyonun Milli İstihbarat Teşkilatı’nın organizasyonunda Ankara’da gerçekleştiğini duyurdu. Başkan Biden’ın rehine takasının sorunsuz bir biçimde gerçekleşmesi için gösterdiği gayret nedeniyle Cumhurbaşkanı Erdoğan’a teşekkür ettiği kaydedildi.

Amerikalılar arasında en uzun süre tutuklu kalan, 2018 yılında Moskova’da tutuklanan eski bir ABD deniz piyadesi olan Paul Whelan oldu. Kendisinin ve ABD hükümetinin reddettiği casusluk suçlamaları nedeniyle 2020 yılında 16 yıl hapis cezasına çarptırılmıştı. Wall Street Journal muhabiri Gershkovich ve Radio Free Europe/Radio Liberty muhabiri Kurmasheva da 2023 yılında gözaltına alınmış ve 19 Temmuz’da ayrı ayrı kapalı duruşmalarda mahkûm edilmişti. Duruşmalar “düzmece” olarak nitelendirilmişti. Aktivist ve Washington Post köşe yazarı Kara-Murza ise Nisan 2022’den beri tutuklu bulunuyordu. Siyasetçi ve tarihçi hapishaneden yazdığı mektuplarla Pulitzer ödülü kazanmıştı. 

Rusya tarafında ise Kremlin, 2019 yılında Berlin’de bir Çeçen muhalifi öldürmekten mahkûm edilmesinin ardından Almanya’da ömür boyu hapis cezasına çarptırılan Vadim Krasikov‘un serbest bırakılması için müzakerelerde bulundu. Krasikov daha önce Şubat 2024’te ölen muhalefet lideri Alexey Navalny ile takas edilmek istenmişti. Rusya’ya dönen diğer kişiler arasında Slovenya’dan Artem Viktorovich Dultsev ve Anna Valerevna Dultseva; Norveç’ten Mikhail Valeryevich Mikushin; Polonya’dan Pavel Alekseyevich Rubtsov; ve ABD’den Roman Seleznev, Vladislav Klyushin ve Vadim Konoshchenock yer alıyor.

Tarihi takası “diplomasi ve dostluk başarısı” olarak nitelendiren Başkan Biden, sosyal medya üzerinden yaptığı açıklamada “üç Amerika vatandaşı ve bir Amerikan yeşil kart sahibinin nihayet ülkelerine döneceğini” belirterek, “Onların özgürlüğünü sağlayan anlaşma diplomasinin başarısıdır” dedi. Biden, “Toplamda, aralarında beş Alman ve kendi ülkelerinde siyasi tutuklu olan yedi Rus vatandaşının da bulunduğu 16 kişinin Rusya’dan serbest bırakılmasını sağladık. Bu kadın ve erkeklerden bazıları yıllardır haksız yere tutuluyor. Hepsi de hayal edilemeyecek acılara ve belirsizliğe katlandı. Bugün, çektikleri ıstırap sona erdi” ifadelerini kullandı. Biden, Almanya, Polonya, Slovenya, Norveç ve Türkiye de dahil olmak üzere, bu sonuca ulaşmak için zorlu ve karmaşık müzakereler boyunca yanlarında duran “müttefiklerine minnettar olduğunu” söyleyerek, “Bu, dünyada güvenebileceğiniz ve itimat edebileceğiniz dostlara sahip olmanın neden hayati önem taşıdığının güçlü bir örneğidir. İttifaklarımız Amerikalıları daha güvenli kılmaktadır” ifadelerini kullandı. 

Esir takası Başkan Biden döneminde gerçekleşmiş önemli bir başarı olarak kayda geçti. Başkanlık yarışının hız kazandığı bir dönemde gelen bu başarı ağırlıklı olarak izolasyonist politikalar tercih eden Cumhuriyetçilere karşı diplomasiye ve müttefiklerle iyi ilişkiler kurulmasına önem veren Demokratlar tarafından oya tahvil edilmeye çalışılıyor. Başkan Biden göreve geldiği ilk günden beri sürekli olarak diplomasinin ve müttefiklerle iyi ilişkiler kurulmasının önemine vurgu yaparak eski Başkan Trump’ın Amerika’nın dostlarına yönelik ittifakları ve ilişkileri bozan sert tutumunu eleştiriyordu.

Her iki partiden milletvekilleri mahkûm takasını alkışlarken, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda anlaşmanın “gizli para ödemelerini de içerdiğini” iddia eden Trump “Katilleri, canileri ya da haydutları serbest mi bırakıyoruz? Sadece merak ediyorum çünkü biz hiçbir zaman iyi anlaşmalar yapmayız, özellikle de rehine takaslarında” ifadelerini kullandı. Trump kısa süre önce yaptığı bir açıklamada seçimden sonra Gershkovich’i hiçbir taviz vermeden serbest bıraktıracağını iddia etmişti. 

Bazı kıdemli Cumhuriyetçi milletvekilleri serbest bırakılma haberini memnuniyetle karşılarken, anlaşmanın gelecekte Putin’i cesaretlendireceği yönündeki endişelerini de dile getirdiler. Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Cumhuriyetçi Michael McCaul, “Masum Amerikalıları ABD’de ve başka yerlerde tutulan gerçek Rus suçlularla takas etmeye devam etmenin Putin’e tehlikeli bir mesaj gönderdiği ve rejiminin daha fazla rehine almasını teşvik edeceği endişesini taşıyorum” şeklinde konuştu. 

Bu durumu eleştirenler arasında Trump’ın yönetiminde rehine işlerinden sorumlu özel temsilci ve daha sonra son ulusal güvenlik danışmanı olarak görev yapan Robert O’Brien de bulunuyor. Anlaşmanın “çok ağır bir bedeli” olduğunu söyleyen O’Brien, “Putin, silah tüccarlarının ve suikastçılarının arkasında olduğunu gösterdi ve bu da rejim içindeki konumunu güçlendiriyor” dedi. “Batı’daki ajanlarının yurtdışına çıkma, insanları öldürme, her türlü kötü eylemde bulunma riskini ortadan kaldırıyor ve onları eve getireceğini biliyorlar” diyen O’Brien, Trump yönetiminin hiçbir zaman “teröristleri ya da katilleri masum Amerikalılarla takas etmediğini” ve 55 rehineyi eve getirmesine rağmen “tek kuruş fidye ödemediğini” söyledi. 

Rusya’nın Ukrayna işgaline başlamasından bu yana ABD ve Rusya arasında tutuklu takasına ilişkin bir rehine diplomasisi trafiği yaşanıyordu. Son birkaç yıldır yapılan mahkûm takaslarında ABD hükümeti, aralarında uyuşturucu ve silah kaçakçıları ile bir Taliban uyuşturucu baronunun da bulunduğu önemli suçlardan hüküm giymiş suçluları serbest bıraktı. Son anlaşmada da benzer şekilde takas edilen mahkumlar arasında tutuklanma usulleri, nedenleri ve isnat edilen suçlar bakımından büyük bir dengesizlik bulunuyor.

Biden yönetiminin tutuklu takasına sıcak bakmasının en önemli nedenleri arasında başkanlık seçimleri öncesinde desteğini artırma gayesi olduğu düşünülüyor. Daha önce 2022 yılının Nisan ayında Rusya ile yapılan takas anlaşması ile serbest bırakılan eski asker Trevor Reed örneğinde görüldüğü üzere mahkûm takası halk nezdinde olumlu karşılanıyor. ABD hükümeti, yabancı devletlerin suçsuz Amerikalıları rehin almasını teşvik edebileceği ve haksız yere gözaltına alınan bir Amerikalı ile haklı olarak hüküm giydiği kabul edilen bir yabancı uyruklu arasında sahte bir denklik kurularak takas teklifinde bulunulabileceği endişesiyle uzun süredir mahkûm takaslarına sıcak bakmıyordu.