Blinken Avrupa ve Rusya’yla Ukrayna’yı Görüştü

Uzun süredir dış politika gündemini meşgul eden Ukrayna-Rusya gerginliği diplomatik temasların sonuçsuz kalması ve Rusya’nın Belarus’a asker sevk etmesiyle iyice tırmanarak Avrupa güvenliğini tehdit eden bir krize dönüştü. Bölgede gerginliğin artmasıyla birlikte diplomatik temaslara hız veren ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Ukrayna’nın güvenliğiyle ilgili görüşmelerde bulunmak için 18-21 Ocak tarihleri arasında Kiev, Berlin ve Cenevre’yi kapsayan bir Avrupa turuna çıktı. Blinken, 19 Ocak’ta Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenski ve Dışişleri Bakanı Kuleba’yla görüşmesinin ardından Berlin’de Almanya Dışişleri Bakanı Bearbock ile görüştü. Blinken İngiltere ve Fransa dışişleri bakanlarıyla da bir araya gelerek Rusya krizini görüştü. 

Geçen hafta ABD, NATO ve Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı nezdinde düzenlenen üç ayrı müzakerede Rus heyetleriyle toplantılar yapılmış ancak bu görüşmelerden somut bir sonuç çıkmamıştı. Moskova görüşmelerde NATO’yla ilgili taleplerinin kabul edilmesini isterken Batılı devletler Rusya’nın Ukrayna sınırındaki askerlerini geri çekerek tansiyonu düşürmesi ve diplomatik yolları kullanma çağrısında bulunmuştu. Ancak görüşmeler devam ederken Rus ordusunun Ukrayna sınırında askeri tatbikat başlatması ve Belarus’a asker gönderilmesi bölgedeki gerginliğin daha da artmasına neden olmuştu. 

Rusya’nın Belarus’a asker ve mühimmat göndermesi olası bir Ukrayna operasyonuna ilişkin endişeleri artırırken Rusya’nın Ukrayna’ya güney ve doğu yönleri dışında kuzeyden de saldırabileceği iddialarını yeniden gündeme taşıdı. Belarus yönetimi Rus askerlerinin yapılacak ortak bir askeri tatbikat için ülkeye geldiğini söyledi ancak Washington’a göre Belarus’ta konuşlandırılan Rus askerlerinin sayısı normal tatbikat uygulamalarına kıyasla çok fazla ve bu birliklerin Ukrayna’ya yönelik bir saldırıda kullanılması ihtimal dahilinde bulunuyor.

Avrupa turuna başlamadan önce Blinken, Rus yöneticilerin Ukrayna’ya yönelik saldırgan eylemlerinin cezasız kalmasının dünyadaki diğer otoriter yönetimleri benzer siyasetlere teşvik edecek kötü bir örnek oluşturacağını söyleyerek “Rusya’nın cezasız kalmasına izin verirsek, Pandora’nın kutusunu açarız” ifadelerini kullandı. Blinken Avrupa turu öncesinde Rus mevkidaşı Lavrov ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirerek ABD’nin Ukrayna’nın egemenliğine bağlı kalacağı mesajını tekrarladı.

Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre Blinken ile Lavrov görüşmede 10 Ocak’taki Stratejik İstikrar Diyaloğu, 12 Ocak’taki NATO-Rusya Konseyi toplantısı ve 13 Ocak’taki Daimî Konseyi toplantılarını ele aldı. Açıklamada, “Bakan, Ukrayna’da bulunan Rus askerlerinin bölgede yol açtığı gerilimin ortadan kaldırılması için sorunun diplomatik yollardan çözülmesinin önemini vurguladı. Blinken, ABD’nin Ukrayna’nın egemenliğine ve toprak bütünlüğüne sarsılmaz bağlılığını yineledi ve Avrupa’nın güvenliğine ilişkin herhangi bir tartışmanın, NATO müttefiklerini ve Ukrayna da dahil olmak üzere Avrupalı ortakları içermesi gerektiğinin altını çizdi” ifadeleri kullanıldı. 

Avrupa turunun ilk ayağında Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenski ile Kiev’de bir araya gelen Blinken, Rusya’nın Ukrayna’ya çok kısa süre içinde yeni bir saldırıda bulunabileceğini söylerken ABD’nin zor günlerinde Ukraynalıların yanında olacağını ifade etti. ABD’nin Ukrayna’ya askeri teçhizat yardımlarının devam ettiğini ve daha fazla yardım yapılacağını belirten Blinken, Rusya’nın saldırısı durumunda ilave destek sağlanacağını vurguladı. Rusya’nın Ukrayna sınırında on binlerce askeri “hiçbir kışkırtma, hiçbir gerekçe” olmadan konuşlandırdığını söyleyen Blinken, “çok kısa sürede bu gücün sayısını daha da arttırma planları olduğunu biliyoruz dedi.

Cumhurbaşkanı Zelenski ile görüşmesinin ardından mevkidaşı Kuleba ile bir araya gelen Blinken, Ukrayna’ya geliş amacının ülkesinin Ukrayna’nın demokrasi ve egemenliğine sarsılmaz desteğini göstermek olduğunu vurguladı. Blinken, krizin çözümü için Rusya’ya iki farklı seçenek sunduklarını söyledi. Blinken, “İlk seçenek; diplomatik, barışçıl şekilde anlaşmazlıkları çözmek ve akabinde gerginliği azaltmak. İkincisi ise eğer Rusya, saldırganlığını yinelerse çatışma ve ağır sonuçlar. Açık ki, en makul yol, diplomasi ve bu herkes için daha hayırlı olur” ifadelerini kullandı. Geçen haftaki ABD ve Rusya arasındaki diplomasi görüşmelerini hatırlatan Blinken, Ukrayna’sız Ukrayna hakkında ve Avrupa’sız Avrupa güvenliği hakkında karar alınmayacağı prensibini teyit ettiklerini dile getirdi.

Ukrayna ziyareti sırasında VOA’ya bir demeç veren Blinken “Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi durumunda atmaya hazır olduğunuz üç adım nedir?” şeklindeki bir soruya, “İlk olarak kapsamlı yaptırımlar; mali, ekonomik, ihracat kontrollerinin getirilmesi konusunda yoğun şekilde çalışıyoruz. Bu konuda Avrupalı müttefiklerimizle ortak hareket ediyoruz. İkinci olarak Ukrayna’ya daha fazla savunma yardımı sağlanması ve üçüncü olarak da NATO’nun doğu kanadının savunmasının daha da güçlendirilmesi” sözleriyle cevap verdi. Ukrayna’nın işgali durumunda olası yaptırımların detayına girmeyen Blinken, sonuçların Rusya için çok sert olacağını söylemekle yetindi. 

Kiev’den sonra Almanya’ya geçen Blinken, Berlin’de Transatlantik Dörtlüsü olarak adlandırılan Almanya Dışişleri Bakanı Baerbock, Fransa Dışişleri Bakanı Le Drian ve İngiltere Dışişleri Bakan Yardımcısı Cleverly ile bir araya geldi. Dörtlü zirvenin ardından ikili görüşme gerçekleştiren Blinken ve Baerbock daha sonra ortak basın açıklamasında bulundu. Basın açıklamasında ABD, Almanya ve diğer müttefiklerin Rusya’nın saldırganlığına karşı ortak bir tavır ortaya koyduğunu belirten Blinken, “Rusya gerilimi daha da tırmandırabilir ya da diplomatik çözüm arayışına girebilir. Bu kararı vermesi gereken Moskova. Biz diyalog ve diplomatik çözümden yanayız. Rusya hangi alternatifi seçerse seçsin karşısında ABD ve müttefiklerinin ortak cephesini bulacak” şeklinde konuştu. 

Blinken kendisine yöneltilen “Rusya’nın ne tür bir hareketinin yaptırımları tetikleyeceği” şeklindeki bir soruya “Rus askerlerinin Ukrayna sınırını ihlal etmesi durumunda” bunu bir “saldırı” olarak değerlendireceklerini belirten Blinken böyle bir durumda “hızlı, sert ve ortak bir karşılık vereceğimizin bilinmesi gerekiyor” cevabını verdi. Rusya’nın askeri müdahale dışında istikrarsızlaştırma faaliyetleri, hibrid saldırılar, paramiliter taktikler gibi pek çok farklı yöntem kullanabileceğini belirten Blinken muhtemel bütün senaryolara karşı hazırlık yaptıklarını sözlerine ekledi.

Geçen hafta Rusya’yla yürütülen müzakerelerin daha dikkatli değerlendirilmesi gerektiğini belirten Blinken, Rusya’nın da zamana ihtiyacı olduğunu söyledi. Blinken, Lavrov’la cuma günü yapacağı görüşmede Moskova’nın güvenlik taleplerine ilişkin yazılı herhangi bir yanıtta bulunmayacağını belirtirken Rusya’nın bazı taleplerini “umutsuz girişimler” olarak tanımladı. Rusya’nın gerçek talebinin ne olduğunun net olmadığını söyleyen Blinken, mütekabiliyet esasına dayanarak herkesin Rusya’yla güvenliğini geliştirmeye yönelik konuları konuşabileceğini kaydetti. Blinken, Rusya’yla görüşmelerde karşılıklı olarak güvenlik alanında endişeleri dile getirdiklerini ve henüz bir teklif yapmadıklarını aktararak, cuma günü Cenevre’de Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’la görüşmesinde bu konunun daha iyi anlaşılacağını kaydetti.

Blinken ve Lavrov’un cuma günü Cenevre’de bir araya gelmesi bekleniyordu. Son günlerde Rusya’nın işgal hazırlığında olduğuna ilişkin haberlerin yoğunlaşması üzerine gözler bu toplantıya çevrilmişti ancak görüşmenin somut bir sonuç üretememesi sonrasında Rusya’nın bir sonraki adımı merak ediliyor. Daha önce Rusya’ya yazılı cevap verilmeyeceğini söyleyen Blinken, önümüzdeki hafta Rusya’nın NATO’nun genişlemesiyle ilgili taleplerine yazılı bir cevap verileceğini ifade etti. Blinken, “Rusya’ya Ukrayna’ya karşı herhangi bir saldırı karşısında hızlı, ağır ve yekvücut bir cevap verileceğini en açık biçimde ifade etmek için elimizden gelen her şeyi yapıyoruz” dedi. Görüşmeleri “faydalı ve dürüst” olarak niteleyen Lavrov ise “Doğru yolda mıyız yanlış yolda mıyız bunu söyleyemem. Bunu önerilerimizin hepsine Amerikan tarafından yazılı bir cevap alınca anlayacağız” şeklinde konuştu.