Blinken Geçici Ateşkes İçin 6. Ortadoğu Turunda

Dışişleri Bakanı Antony Blinken İsrail-Hamas savaşının başladığı 7 Ekim’den bu yana altıncı kez Ortadoğu turuna çıktı. Suudi Arabistan, Mısır ve İsrailli yetkililerle temaslarda bulunacak olan Blinken’ın öncelikli amacının Hamas-İsrail çatışmasında geçici ateşkesin sağlanması ve Hamas’ın elinde tuttuğu rehinelerin serbest bırakılmasına yardımcı olmak olduğu belirtildi. Blinken’ın temasları sırasında Gazze’de çatışma sonrası durumu da görüşeceği kaydedildi. Dışişleri Bakanı, Cidde’de Suudi liderlerle, ardından Perşembe günü de Kahire’de Mısırlı yetkililerle biraraya gelerek Katar ve Mısır’ın arabuluculuğunda yürütülen müzakerelerde gelinen son noktayı ele aldı. Ateşkes müzakereleri bu hafta Katar’da yeniden başladı ama haftalardır devam eden zorlu görüşmelerden henüz bir sonuç alınabilmiş değil.

Blinken’ın ziyareti, Biden yönetimi ile Netanyahu hükümeti arasındaki ilişkilerin gerildiği bir dönemde gerçekleşiyor. ABD ve İsrail arasındaki gerilim, Netanyahu’nun şiddet ve kötüleşen insani kriz nedeniyle 1 milyondan fazla Filistinli sivilin sığındığı Gazze’nin güneyindeki Refah kentini işgal etme planı nedeniyle alevlenmiş durumda. Daha önce tur çerçevesinde sadece Suudi Arabistan ve Mısır’ı ziyaret edeceği bildirilen Blinken’ın planda yapılan bir değişiklikle Cuma günü İsrail’e de gideceği açıklandı.

İlk olarak Suudi Arabistan’a giden Blinken, Veliaht Prens Muhammed bin Salman ve Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Farhan ile biraraya geldi. Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada Blinken ve Suudi mevkidaşının, “Gazze’deki tüm sivillerin korunması ve ihtiyaç sahiplerine yönelik insani yardımın acilen arttırılması konusunu ele aldıkları” belirtildi. Görüşmede Gazze’deki insani ihtiyaçların acilen giderilmesinin öneminin altını çizen Blinken’ın ABD’nin Gazze’deki krize kalıcı bir son verilmesi ve İsrail için güvenlik garantileri içeren gelecekteki bir Filistin devletinin kurulması yönündeki kararlılığını bir kez daha teyit ettiği kaydedildi.

Bakan ve Veliaht Prens’in bölge ülkeleri arasında daha fazla entegrasyon ve ABD ile Suudi Arabistan arasında ikili işbirliğinin artırılması da dahil olmak üzere kalıcı bölgesel barış ve güvenliğin sağlanmasına yönelik görüşmelere devam ettiği belirtildi. Veliaht Prens, İsrail’in belirli bir tarihe kadar bağımsız Filistin devletini kabul edeceğine dair açık bir taahhütte bulunmadığı sürece normalleşmenin gerçekleşmeyeceğini belirtiyor. Netanyahu yönetimi bağımsız Filistin devletine karşı çıkarken Suudi Arabistan ile İsrail arasındaki ilişkilerin normalleşmesi olasılığı Gazze konusunda İsraillileri zorlamak için potansiyel bir koz olarak görülüyor.

Dışişleri Bakanı Perşembe günü Kahire’ye giderek Cumhurbaşkanı Abdel Fattah El-Sisi ile bir araya geldi. Bakanlıktan yapılan açıklamada Blinken ve Sisi’nin en az altı haftalık acil bir ateşkesin sağlanması ve tüm rehinelerin serbest bırakılması için yürütülen müzakereleri ele aldığı belirtildi. Görüşmede ayrıca Gazze’deki Filistinli sivillerin ve insani yardım çalışanlarının korunmasına yönelik devam eden çabalar ve Mısır’ın artan insani yardımın kolaylaştırılmasındaki önemli liderlik rolü ele alındı. Bakan, ABD’nin Filistinlilerin Gazze’den zorla göç ettirilmesini reddettiğini yineledi ve ABD’nin İsrail’e güvenlik garantisi veren bağımsız bir Filistin devletinin kurulması da dâhil olmak üzere barış ve bölgesel istikrarın ilerletilmesi için Mısır ile birlikte çalışma taahhüdünü bir kez daha teyit etti. Blinken Cumhurbaşkanı El-Sisi’ye Mısır hükümetinin Mısır ekonomisini güçlendirmeyi amaçlayan son tedbirlerine ABD’nin güçlü desteğini iletti. Kızıldeniz’de ticari gemilere yönelik Husi saldırılarına da değinen Blinken’ın saldırıları kınadığı ve eylemlerin Filistin halkının davasını ilerletmek için hiçbir fayda sağlamadığını ileri sürdüğü kaydedildi.

Ziyaret sırasında ateşkes çabaları konusunda bölge liderleriyle görüşen Blinken, Mısır Dışişleri Bakanı Semih Şükrü ile beraber bölgedeki diğer Arap Dışişleri bakanları ile bir toplantı gerçekleştirdi. Toplantıyı değerlendiren Blinken, meslektaşlarıyla çok verimli görüşmeler gerçekleştirdiklerinin altını çizerek rehinelerin serbest bırakılmasıyla birlikte acil ve sürekli bir ateşkese duyulan ihtiyaç, Gazze halkına yönelik insani yardımın acilen arttırılması ve uzun vadeli barış ve güvenlik ihtiyacının karşılanması gibi bir dizi ortak öncelik etrafında net bir fikir birliği olduğunu kaydetti.

Mısır, Katar ve İsrail ile birlikte masaya güçlü bir teklif koymak için çalıştıklarından bahseden Blinken, Hamas’ın buna yanıt verdiğini belirterek Doha’da bir anlaşma için bastırmaya devam ettiklerini dile getirdi.  ABD’nin bu çabaları desteklemek üzere Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne bir karar tasarısı sunduğunu hatırlatan Blinken, tüm ülkelerin bu tasarıyı desteklemesini umduklarını söyledi. Gazze halkına yönelik insani yardımın acilen artırılması ve sürdürülmesi gerektiği konusunda bir mutabakat olduğunu belirten Gazze nüfusunun tamamının akut gıda güvensizliği yaşadığına dikkat çekerek bunun devam etmesine izin veremeyeceklerini söyledi. İmzalanacak bir ateşkesin insani yardımların artırılmasını sağlayacak en iyi yol olduğunu belirten Blinken, son birkaç haftadır Filistinlilere insani yardım ulaştırma konusunda bazı ilerlemeler kaydettiklerini söyledi. Üst düzey yetkililerin Gazze’ye yardım için kurulan deniz koridoruna yönelik uluslararası çabaları koordine etmek üzere Kıbrıs’ta bir araya geldiğini belirten Blinken, yardım için ek bir kanal olarak geçici bir iskele inşa edileceğini kaydetti.

Tüm bakanların yardım akışını arttırmak için atılması gereken acil, pratik ve somut adımları belirlemek üzere çalışma konusunda mutabık kaldıklarını ifade etti. Uzun vadeli barış ve güvenlik ihtiyacı konusunu da görüştüklerini belirten Blinken, Gazze’nin terörizm için bir platform olarak kullanılamayacağı; nüfusunun yerinden edilemeyeceği; İsrail tarafından yeniden işgal edilemeyeceğini söyledi.  Ayrıca bunun İsrail için gerçek güvenlik garantileri içeren iki devlete giden bir yol gerektirdiği konusunda da mutabık kaldıklarını ifade etti. 

Bunun için Filistin Yönetimi’nde gerçek bir reform yapılmasını gerektiğinin altını çizen Blinken, “Filistin Yönetimi’nin Gazze’deki Filistinliler de dahil olmak üzere daha iyi ve daha temsili bir hükümetle yeniden canlandırılması, Gazze’nin Filistin Yönetimi otoritesi altında Batı Şeria ile birleşmesi vizyonuna ulaşılması için kritik önem taşımaktadır” şeklinde konuşarak, “Filistin Yönetimi reformları sürdürdükçe bölgenin de bunu güçlü bir şekilde destekleyeceğine inanıyorum” ifadelerini kullandı. İsrail ve normalleşme sürecine de değinen Blinken, kalıcı barış ve güvenliğin sağlanmasında bölgesel entegrasyonun çok önemli olduğuna vurgu yaptı.

Daha önce tur çerçevesinde sadece Suudi Arabistan ve Mısır’ı ziyaret edeceği bildirilen Blinken’ın planda yapılan bir değişiklikle Cuma günü İsrail’e de gideceği açıklandı. Netanyahu ile Başkan Biden arasında savaşın yürütülmesi konusunda giderek artan anlaşmazlıklar, özellikle de Netanyahu’nun bir milyondan fazla Filistinlinin sığındığı Refah’a kara saldırısı başlatma konusundaki kararlılığı bu görüşmelere gölge düşürecek gibi görünüyor. Blinken’ın İsrailli liderleri görüşmelerindeki son gelişmeler hakkında bilgilendireceği kaydedildi. Blinken İsrail’de, Hamas’ın ‘sivil halkı koruyacak, insani yardımların ulaştırılmasını engellemeyecek ve İsrail’in genel güvenliğini sağlayacak şekilde Refah dahil bölgede yenilgiye uğratılması ihtiyacını’ görüşecek. Blinken, yeterli gıda tedariki eksikliğinden muzdarip sivillere insani yardımın önemli ölçüde arttırılması ve sürdürülmesine yönelik çabaları ele alacak.

Blinken’ın Ortadoğu ziyareti, İsrail ile Hamas arasında bir anlaşmaya varılmasını kolaylaştırmayı amaçlıyor. İsrail’in Gazze’deki saldırılarına ara vermesi, İsrailli rehinelerin serbest bırakılması ve Filistin topraklarına daha fazla insani yardım akışının sağlanması gibi önemli hedefler doğrultusunda gerçekleştirilen ziyaret kapsamında ayrıca Suudi Arabistan’ın İsrail ile diplomatik ilişkiler kurmaya ikna etme çabaları da yer alıyor. Blinken’ın gezisi aynı zamanda Gazze ve savaş sonrası planlar üzerine görüşmeleri içeriyor.