Blinken Orta Asya Turunu Tamamladı

Dışişleri Bakanı Antony Blinken 28 Şubat – 3 Mart tarihleri arasında Kazakistan, Özbekistan ve Hindistan’ı kapsayan bir Orta Asya turuna çıktı. Blinken, Kazakistan’ın başkenti Astana’da Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan dışişleri bakanlarıyla C5+1 formatında bir araya gelerek ikili ve bölgesel ilişkileri görüştü. Biden yönetiminden bölgeye ilk kez ziyaret gerçekleştiren en üst düzey yetkili olan Blinken yaptığı görüşmelerde öncelikli olarak Rusya’nın Ukrayna’yı işgal girişiminin komşu ülkeler için oluşturduğu güvenlik sorunu ve tehdit konularını ele aldı. Görüşmelerde ABD’nin, beş ülkenin “egemenliği, toprak bütünlüğü ve bağımsızlığına” verdiği desteğin altını çizen Blinken dışişleri bakanlarından Rusya’ya karşı Ukrayna konusunda işbirliği yapılmasını istedi. Diplomatik temaslarını tamamlayan Blinken daha sonra G-20 Dışişleri Bakanları toplantısına katılmak için Hindistan’a geçti.

Kazakistan ziyaretinde Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan dışişleri bakanları ile toplantı gerçekleştiren Blinken, ABD’nin 1991 yılında bağımsızlıklarını kazandıkları günden beri bölge ülkelerinin toprak bütünlüğüne, egemenliğine ve bağımsızlığına verdiği desteğe vurgu yaptı. Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik işgal girişimini hatırlatan Blinken Kazakistan ve diğer ülkelerin kendi geleceklerini tayin konusunda ABD’nin tam destek verme sözünü yineledi. Beş ülkenin dışişleri bakanını Rusya’nın saldırgan politikalarının oluşturabileceği yeni güvenlik sorunları konusunda uyaran Blinken, ABD’nin Ukrayna konusunda Orta Asya ülkeleri ile benzer kaygılar taşıdığını söyledi.

Blinken ayrıca Washington yönetiminin Rusya-Ukrayna savaşından ve uygulanan yaptırımların yan etkilerinden dolayı olumsuz yönde etkilenen bölge ülkeleri için Orta Asya Ekonomik Direnç Girişimi kapsamında daha önce söz verdiği 25 milyon dolara ek olarak ekonomik büyümeyi desteklemek ve iş dünyasının yeni ihracat pazarları bulmasına yardımcı olmak amacıyla 25 milyon dolarlık yeni kaynak sağlayacağını açıkladı. Blinken ayrıca savaş nedeniyle daha da kötü bir hal alan gıda ve güvenlik sorunlarını hafifletmek amacıyla bölgeye destek sağlamak için 16,5 milyon dolarlık taahhütte bulunduklarını belirtti. ABD son 30 yılda bölge ülkelerine 10 milyar dolara yakın direkt yardımda bulunmuş durumda.

Astana’daki görüşmenin ardından düzenlenen ortak basın toplantısında konuşan Blinken, Çin yönetiminin Rusya’ya silah yardımı yapacağına dair çıkan haberlere atıfla Rusya’ya askeri yardım sağlamasının Çin’in dünya genelindeki ülkelerle ilişkilerinde ciddi bir sorun yaşayacağını belirtti. Çin’in sunduğu barış önerisini samimi bulmadığını kaydeden Blinken, “Çin bir yandan barış önerisi sunup diğer yandan Rusya’ya silah yardımında bulunamaz” dedi. Çin’in Rus işgalini kınamamasını da eleştiren Blinken, ayrıca Pekin’in Rusya’ya uygulanan yaptırımları ihlal etmesi durumunda Washington’un Çinli şirketleri ve kişileri yaptırımlarla hedef almaktan kaçınmayacağı uyarısında bulundu. Pekin yönetimi geçen hafta Rusya Ukrayna savaşında siyasi uzlaşmanın sağlanması için aldığı pozisyonunu özetleyen 12 maddelik bir bildiri yayınlamıştı.

Kazakistan Dışişleri Bakanı Muhtar Tileuberdi ise Kazakistan’ın çok boyutlu, dengeli bir politika izlediğini belirterek, “Rusya’dan herhangi bir risk ya da tehdit algılamadıklarını” dile getirdi. Orta Asya ülkeleri Ukrayna işgalinde Rusya’ya destek vermeseler de açıkça kınamaktan çekiniyor. Bu ülkeler, BM Genel Kurulu’nda geçen hafta yapılan oylamada çekimser oy kullanmışlardı.

Blinken Kazakistan ziyaretinin ardından Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te geçerek Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ve mevkidaşı Bakhtiyor Saidov ile görüştü. Görüşmede ABD ve Özbekistan arasındaki çok yönlü ilişkilerde yüksek bir noktaya gelindiğini belirten taraflar, stratejik işbirliği konusunda diyaloğun ve geniş kapsamlı işbirliğinin daha da geliştirilmesinin önemine değindi. Ekonomi, yatırım ve inovasyon alanlarındaki işbirliğinin geliştirilmesi, Amerikan şirketlerinin Özbekistan pazarındaki faaliyetlerinin genişletilmesi, yüksek teknolojili endüstrilerde işbirliği projelerinin hayata geçirilmesi gibi konuları detaylı olarak ele alan taraflar, ayrıca bölgesel işbirliğiyle ilgili konularda görüş alışverişinde bulundu.

Görüşmelerin ardından basın toplantısı düzenleyen Blinken, Özbekistan’da gerçekleştirilen demokratik reformlar ve sosyoekonomik değişimleri desteklediklerini belirten Blinken, özellikle insan hakları, cinsiyet eşitliğinin sağlanması, zorla çalıştırmayla mücadele, ifade ve basın özgürlüğünü destekleyen reformlar, sivil toplum kuruluşlarının gelişimi ve diğer birçok alandaki başarıların önemine işaret etti. “Komşusu Ukrayna’ya saldıran Rusya’yı diğer komşularına da saldırmasını neyin engelleyeceğini” soran Blinken, Rusya’nın Ukrayna’ya savaş açmasının bölgede bir güvensizlik duygusu yarattığını, bu çerçevede Orta Asya ülkelerinin toprak bütünlüğünü ve egemenliğini desteklediklerini yineledi.

Biden yönetimi son aylarda Orta Asya ülkeleriyle ilişkileri derinleştirme çabalarına hız vermiş durumda. Eski Sovyet cumhuriyetleri olan bölge ülkeleri başta enerji ve ticaret ilişkileri olmak üzere hala Rusya ile derin bağlara sahip. Rusya ve Çin’in yeni bir ittifak oluşturması durumunda tarafsız kalmaları zor olacak olan Orta Asya ülkeleriyle ilişkilerin daha da geliştirilmesi hedefleniyor. ABD açısından Rusya ve Çin’in çevrelenmesi itibarıyla jeopolitik önem taşıyan Orta Asya, Çin için ise geliştirmekte olduğu Kuşak-Yol Projesi ile nüfuz etmeye çalıştığı bölgelerin başında geliyor. ABD, Orta Asya ülkelerindeki Rus nüfuzunu azaltarak dünya ile daha fazla entegrasyonun sağlanması ve Çin’in bölge üzerinde ekonomik bağımlılık yaratarak etki alanını genişletmesini engelleme stratejisi izliyor.

Özbekistan’dan sonra Hindistan’a giden Blinken başkent Yeni Delhi’de düzenlenen G-20 Dışişleri Bakanları Toplantısınakatıldı. Ağırlıklı olarak Rusya-Ukrayna savaşının ele alındığı toplantıda gıda ve enerji güvenliği, terörizmle mücadele, çok taraflılığın güçlendirilmesi ve kalkınma işbirliği gibi konular görüşüldü. Görüşmelerin ardından bir basın toplantısı düzenleyen Blinken, Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov ile ayaküstü görüştüğünü ve Yeni START anlaşmasını askıya alan Rusya’yı anlaşmaya geri dönmeye çağırdığını dile getirdi. Nükleer silahların sınırlandırılması Anlaşması’na karşılıklı uyumun her iki ülkenin de menfaatine olduğunu vurgulayan Blinken, uluslararası toplumun beklentisinin bu yönde olduğuna dikkat çekti. Blinken’in ayrıca Lavrov’a Ukrayna konusunda da geri çekilme çağrısında bulunduğu ve ABD’nin sonuna kadar Ukrayna’nın yanında duracağını söylediği belirtildi. G-20 ülkelerinin büyük çoğunluğunun da bir yılı geride bırakan savaşı sona erdirmesi için Moskova yönetimine baskı yaptığı kaydedildi.