Boeing’in Güvenlik Krizi Senato Gündeminde

Uçak üretimi, savunma sanayi ve uzay sistemleri geliştirme alanlarındaki dünya devi Boeing firması, uçaklarında yaşanan güvenlik sorunları nedeniyle bir süredir sıkıntı yaşıyor. 2018 yılında Endonezya’da, 2019 yılında Etiyopya’da düşen Boeing 737 tipi uçakların ardından geçtiğimiz aylarda Alaska Hava Yollarına ait Boeing uçağı kalkıştan 35 dakika sonra yaklaşık 5 bin metre irtifada iken bir pencereyi de kapsayan gövde parçasının kopması sonucu acil iniş yapmak zorunda kalmıştı. Son olarak Nisan ayı başında Southwest Airlines havayolu firmasının Denver-Houston seferini yapan Boeing 737 tipi uçağın  motor kapağı  yerinden çıkarak uçağın kanat parçasına zarar vermiş ve uçak acil iniş yapmak zorunda kalmıştı. 

Peş peşe gelen kazalarından ardından Boeing uçaklarının güvenliği ile ilgili endişeler artmış ve Boeing’in ürettiği 737, 777 ve 787 tipi uçakların son yıllarda karışmış olduğu kazalar nedeniyle Federal Havacılık İdaresi (FAA) soruşturma başlatmıştı. Birçok uluslararası havayolu şirketi, bu kazalar sonrası Boeing uçakların uçuşlarını durdurmuştu. Bu hafta Senato’da düzenlenen oturuma katılan iki Boeing çalışanı, yasal itirafçı olarak şirketin güvenlik sorunlarının arka planını anlattılar. 

Senato’da Çarşamba günü gerçekleştirilen oturumda Boeing’de mühendis olarak çalışan Sam Salehpour, güvenlik noktasında kaygılarını uzun bir süredir yöneticilerine aktardığı için tehditler aldığını iddia etti. Üretilen uçaklarda kusurlar olduğu için ifade vermeyi kabul ettiğini belirten Salehpour, özellikle 777 ve 787 model uçakların uluslararası güvenlik gerekliliklerini karşılamadığını ifade etti. Boeing’in jet motorların konumlandırması yapılırken uluslararası standartlara uygun hareket etmediğini ifade eden Salehpour, parçalar arasında oluşacak çok küçük boşlukların dahi, telafisi olmayan büyük sonuçlar doğurabileceğini söyledi. 

Motor parçalarının birbiriyle uyumlu olması için son işlem aşamasında bazı durumlarda çalışanların parçalar üzerinde zıplayarak şekil vermeye çalıştığını ifade etmesi, senatörlerin en çok tepkisini çeken açıklama oldu. İkinci itirafçı olarak oturuma katılan eski Boeing yöneticisi Ed Pierson, Ocak ayında Alaska Havayollarına ait uçakta yaşanılan arızanın ardından yapılan soruşturmada, Boeing’in eksik evrak verdiğini ifade ederek kazadaki ihmalin örtbas edildiğini iddia etti. Pierson ayrıca daha önce gerçekleşen iki büyük kazanın da Boeing 737 Max tipi uçağın üretiminde yaşanan sıkıntıdan kaynaklanabileceğini ifade etti. 

Oturuma katılan senatörler itirafçıların açıklamalarından sonra Boeing’in güvenlik stratejisinin baştan gözden geçirilmesi gerektiğini ifade etti. Connecticut Senatörü Demokrat Richard Blumenthal, Boeing ile ilgili artan iddialara vurgu yaparak Senato’nun oturuma katılmayan başka itirafçıları da dinlediğini belirtti. Blumenthal, alt komitelerde Boeing ile ilgili daha fazla oturum düzenlemeyi planladıklarını ifade ederken, CEO David Calhoun’u da dinlemeyi umduğunu belirtti. 

CEO Calhoun yakın zamanda verdiği bir röportajda Boeing’in üretim kalitesini ve güvenlik tedbirlerini geliştirmek için adımlar attığını dile getirirken, Alaska Havayolları kazasını daha güvenilir bir Boeing’in ortaya çıkacağı bir “dönüm noktası” olarak nitelendirdi. Wisconsin Senatörü Cumhuriyetçi Ron Johnson ise Boeing’in başarılı olmasını istediğini ancak vahim iddialarında göz ardı edilmemesi gerektiğini vurguladı. 

Senato’nun Ticaret Komitesi Başkanı ve Washington Senatörü Demokrat Maria Cantwell, itirafçıların açıklamalarının ardından yıl sonuna kadar Boeing’in sorunlarına ve FAA’nın gözetimine dair kapsamlı bir yasa tasarısı hazırlama sözü verdi. Ancak mevcut Kongre aritmetiği göz önüne alındığında herhangi bir yasa çıkarmak kolay gözükmüyor. Halihazırda Temsilciler Meclisi tarafından kabul edilen ve Senato’da değerlendirilmeyi bekleyen havacılık politikalarına yönelik bir yasa tasarısı var. Senatör Cantwell, Boeing ve FAA özelinde yapılacak yasa için mevcut yasayı bekletmeyi uygun bulmadığını belirterek yeni bir yasa hazırlama çağrısında bulundu. 

Senato’daki oturumda Boeing’i temsil eden herhangi bir yetkili yer almadı ancak oturumun ardından şirketin resmi sitesinden iddiaları yalanlayan bir açıklama yapıldı. Açıklamada eleştirilerin odağında yer alan 777 ve 787 model uçaklar ile son 13 yıl içerisinde 4 milyardan fazla yolcunun güvenli bir şekilde seyahat ettiği ifade edilirken iki model uçağın da havacılık tarihinin en başarılı geniş gövdeli uçaklar olduğu belirtildi. Boeing duruşma öncesinde yayınladığı açıklamada çalışanlarını güvenlik endişelerini dile getirmek için teşvik ettiklerini belirtti. 

Senato’daki oturumda Boeing’e ek olarak FAA da hedef tahtasında yer aldı. Boeing ile FAA arasında profesyonel ilişkinin ötesinde bir samimiyet olduğuna yönelik eleştiriler yapıldı. Özellikle 737 tipli uçağın iki kurum arasındaki yakınlıktan istifade edilerek onay testlerini geçtiği iddia edildi. FAA yönetimi yakın zamanda değişikliğe giderek Boeing’e karşı daha sert bir yaklaşım benimseyen Mike Whitaker yönetiminde devam ediyor. 

Son kazaların ardından Boeing 737 Max jetlerin üretimi sınırlandırıldı ve şirkete güvenlik sorunlarını nasıl gidereceğine dair ayrıntılı bir plan hazırlaması için 28 Mayıs’a kadar süre verildi. FAA, Senato’daki oturumun ardından  Çarşamba günü yaptığı açıklamada, Boeing’e yönelik “agresif gözetimini sürdüreceğini ve şirketin bulguları kapsamlı bir şekilde ele almasını sağlayacağını” ifade eden bir açıklama yaparak sürecin takipçisi olacağını vurguladı.Boeing bu süreçte FAA, Adalet Bakanlığı ve Ulusal Ulaştırma Güvenliği Kurulu tarafından ayrı ayrı soruşturmalara tabi tutuluyor. Açılan soruşturmaların etkisiyle Boeing hisseleri, yüzde 32 oranında değer kaybederek rekor bir düşüş yaşadı. Boeing’in güncel piyasa değeri 47 milyar dolar olarak gözüküyor. Güvenlik açığı nedeniyle eleştirilerin merkezindeki şirketin CEO’su bu yılın sonunda istifa edeceğini açıklamıştı. Son oturumda dile getirilen endişeler ışığında, Boeing’in önümüzdeki günlerde zedelenen itibarını nasıl düzelteceği belirsizliğini koruyor.