Elon Musk Bütçe Savaşını Kazandı

ABD uzun süredir geçici bütçe tasarılarıyla yönetilmeye çalışılırken, Perşembe günü yapılan ilk oylama hükümetin kapanma riskini artırdı ve Cumhuriyetçi Parti içinde derin çatlaklara yol açtı. Gelecek ay ABD’nin 47. Başkanı olarak göreve başlayacak olan Donald Trump, daha önce üzerinde uzlaşma sağlanan geçici bütçe tasarısını bozdu. Mart 2025’e kadar hükümete finansman sağlamayı amaçlayan ve borçlanma limitlerini de artırmayı içeren yeni bütçe tasarısı ise Perşembe günü Temsilciler Meclisi’nde yapılan oylamada reddedildi. Bazı Cumhuriyetçi vekillerin Trump’a karşı çıkarak tasarıya olumsuz yönde oy kullanması, parti içindeki gerilimleri derinleştirdi.

Cuma gecesi geç saatlerde Temsilciler Meclisi’nde yapılan kritik oylamada, federal hükümetin kapanmasını önleyecek geçici bütçe tasarısı nihai olarak kabul edildi. Senato’nun da onay vermesi beklenen tasarı, Mart 2025’e kadar hükümete finansman sağlamayı öngörüyor ancak Trump’ın ısrarla talep ettiği borçlanma limitinin yükseltilmesini içermiyor. Bu adım, hükümetin kapanma tehlikesini son anda bertaraf etmiş olsa da Cumhuriyetçi Parti içindeki gerilimler ve Trump’ın parti üzerindeki etkisi hâlâ tartışma konusu olmaya devam ediyor.

Trump, Çarşamba günü Truth Social platformunda yaptığı açıklamalarda, Demokratların taleplerini içermeyen bir bütçe tasarısının hazırlanması gerektiğini savunarak, daha önce uzlaşma sağlanan tasarıyı “saçma ve olağanüstü pahalı” olarak nitelendirdi. Borçlanma limitinin “gereksiz bir engel” olduğunu belirten Trump, bu limitin kaldırılmasının anlaşma yapılması için ön koşul olduğunu ifade etti. Kongre’nin maaş artışı talebini de eleştiren Trump, böyle bir adımın ancak ABD ekonomisi düzeltildikten sonra alınabilecek bir karar olduğunu dile getirdi. Trump ayrıca olası bir hükümet kapanması durumunda sorumlunun Biden yönetimi olacağını ifade ederek kendisine yönelik eleştirileri engellemeye çalıştı. 

Trump tarafından kamu harcamalarını azaltma ve hükümetin yeniden yapılanmasını denetleme görevi verilen Elon Musk da Cumhuriyetçi vekilleri tasarıyı reddetmeye çağırdı. Musk, 1.547 sayfalık metindeki afet yardımı, çiftçilere destek, sağlık ve enerji politikalarında değişiklikler gibi ek maddelerin bütçeyi gereksiz yere şişirdiğini savundu.  Musk, “Bu rezil harcama tasarısına oy veren her Temsilciler Meclisi veya Senato üyesi 2 yıl içinde seçimle görevden indirilmeyi hak ediyor” ifadelerini kullandı.  Ayrıca tasarıda yer alan Kongre üyelerine maaş artışı ve Washington Commanders futbol takımına stadyum alanı tahsisi gibi tartışmalı konuları da eleştirdi. 

Musk’ın sahibi olduğu sosyal medya platformu X üzerinden bütçe tasarısına yönelik paylaşımları, Cumhuriyetçiler arasında tartışmalara neden oldu. Musk’ın “gölge başkan” olarak hareket ettiğini iddia eden birçok paylaşım yapıldı. Trump’ın danışman ekibi bu iddiaların ardından açıklama yaparak Musk’ın kendi başına hareket etmediğini ve Trump ile Musk’ın aynı çizgide yer aldığına yönelik açıklamalar yaptı. Musk’ın bu tutumu, geçici bütçe tasarısının onaylanma sürecini çıkmaza sokan bir hamle oldu. 

Trump’ın borçlanma limitinin artırılması talebi, özellikle Cumhuriyetçi Parti içinde yeterince destek bulmadı. Bazı Cumhuriyetçiler, harcamalarda kesinti yapılmadan borç limitinin artırılmasına karşı çıkarak Trump’ın önerisini reddetti. Öte yandan, Demokratlar bu planın zenginlere yönelik vergi indirimlerini kolaylaştıracağını ileri sürerek teklife destek vermedi. Trump’ın, borç limitlerini kaldırmayı öngören önerisini Biden yönetimi döneminde kabul ettirerek oluşabilecek baskıyı halefine yükleme stratejisi hem Demokratlar hem de bazı Cumhuriyetçi temsilcilerin tepkisini çekerken, geçici bütçe üzerinde uzlaşıya da engel oldu. 

Borçlanma limitine dair çekinceler ve tasarının hazırlık sürecine ilişkin tartışmalar, oylama öncesinde yoğun eleştirilere yol açtı. Muhafazakâr Cumhuriyetçiler, harcamalarda kesinti yapılmadan borç limitinin artırılmasına karşı çıkarken, Demokratlar, Trump’ın daha önce desteklediği iki partili anlaşmayı bozmasından dolayı tasarının hazırlanış biçimine sert tepki gösterdi. Bazı Cumhuriyetçi vekiller, tasarıyı Meclis kurallar komitesine taşıyan üyelerin değiştirilmesi gerektiğini savunarak, Trump destekli planın içeriğine ve hazırlık sürecine dair rahatsızlıklarını dile getirdi. 

ABD Temsilciler Meclisi, Trump’ın desteklediği geçici bütçe tasarısını 174 “evet” oyuna karşı 235 “hayır” oyuyla reddetti. Trump’ın oylama öncesinde Cumhuriyetçi vekillere yönelik uyarılarına ve sert tehditlerine rağmen tasarıya karşı çıkan Cumhuriyetçiler, parti içindeki gerilimleri ortaya koydu. Bu durum, Trump’ın parti üzerindeki hakimiyetinin zayıfladığına dair yorumlara yol açarken, kimileri bunu geçici bir siyasi gerilim olarak değerlendirdi. 

Başkan Yardımcısı seçilen JD Vance, Demokratları suçlayarak tasarıya karşı çıkışlarının, Trump yönetiminin müzakere gücünü zayıflatmaya yönelik bir hamle olduğunu öne sürdü. Temsilciler Meclisi Başkanı Mike Johnson ise hükümetin kapanmasını önlemek için bir uzlaşma yolunun bulunabileceğine dair umutlu olduğunu belirtti. Ancak, federal bütçenin zamanında onaylanmaması durumunda Amerikan yasaları gereği hayati hizmetler dışında tüm federal faaliyetlerin durdurulabileceği ve kamu çalışanlarının büyük bir kısmının zorunlu izne çıkarılabileceği vurgulandı.

Beyaz Saray ise Cumhuriyetçi Parti’yi iki partili anlaşmayı bozarak Amerikalıların ekonomik istikrarını tehlikeye atmakla suçladı. Yapılan açıklamada, Başkan seçilen Donald Trump ve Başkan Yardımcısı seçilen JD Vance’in hükümeti kapatma talimatı verdiği öne sürülerek, bunun afet bölgeleri, çiftçiler, hayvan yetiştiricileri ve toplum sağlık merkezleri üzerindeki olumsuz etkilerine dikkat çekildi. Beyaz Saray, olası bir hükümet kapanmasının ailelerin tatil sezonunda seyahatlerini aksatacağı ve gaziler ile Sosyal Güvenlik ödemesi alan bireylerin temel hizmetlere erişimini riske atacağı uyarısında bulundu. Açıklamada, “Bir anlaşma yapıldıysa, bu anlaşmaya sadık kalınmalı. Cumhuriyetçiler verdikleri sözü tutmalı” ifadelerine yer verilerek anlaşmaya bağlı kalınması çağrısı yapıldı.

ABD hükümetinin kapanması, geçmişte de ekonomiyi derinden etkileyen bir kriz olmayı sürdürüyor. Özellikle 2018 yılında Trump döneminde yaşanan kapanmada 800 bin federal çalışan maaş almadan çalışmak zorunda kalmış ve ekonomi ciddi zarar görmüştü. Yeni bir kapanma, tatil sezonunda hayati hizmetleri olumsuz etkileyebilirdi. Ulaşımdan sorumlu federal kurumlar çalışmaya devam etse de maaş alamayan çalışanlar nedeniyle havaalanlarında gecikmeler yaşanması muhtemeldi. Ayrıca, düşük gelirli vatandaşlara yönelik gıda yardımı gibi sosyal programların kesintiye uğraması ve sağlık denetimlerinin ertelenmesi gibi sorunlar, bütçe tasarısı üzerine yaşanan politik rekabetin vatandaşların günlük hayatını derinden etkileme ihtimalini ortaya çıkardı. 

ABD’de hükümetin kapanma ihtimali, yalnızca federal çalışanları ve hayati hizmetleri değil, aynı zamanda ülke ekonomisini ve siyasi dengeleri de derinden etkileyebilecek bir kriz olarak görülüyordu. Cuma gecesi Temsilciler Meclisi’nde 366’ya karşı 34 oyla kabul edilen yeni geçici bütçe tasarısı artık Senato’nun onayını bekliyor. Bu tasarı, Mart 2025’e kadar hükümete finansman sağlamayı amaçlarken Trump’ın talep ettiği borçlanma limitine ilişkin düzenlemeyi içermiyor. 

Demokratlar bu gelişmeyi “Amerikan halkı için bir zafer” olarak nitelerken, bazı Cumhuriyetçi vekiller hazırlık sürecinde yaşanan iletişim eksikliğinden şikâyetçi. Mike Johnson, Trump’la ‘sürekli temas halinde’ olduğunu belirterek bu sonucu savunsa da Trump’ın borçlanma limiti konusundaki beklentilerinin karşılanmaması, Trump çevresinde memnuniyetsizlik yaratıyor. Yine de hükümetin kapanmasının önüne geçilmiş olması, her iki parti içinde de kısmi bir rahatlama sağlamış durumda.

Bu kriz şimdilik çözülmüş olmasına rağmen bütçe tasarısı görüşmeleri esnasında Elon Musk’ın oynadığı rol ve Cumhuriyetçi Temsilcilere yönelik baskı stratejisi, Musk’ın Trump’ı yönlendirdiği ve tahmin edilenden daha fazla siyasi bir güce sahip olduğuna yönelik eleştirilere neden oldu. Önümüzdeki süreçte Elon Musk’ın önemli kararlarda etkin rol oynaması Cumhuriyetçi Parti içerisinde daha büyük krizlere neden olabilir.