İsrail’e Karşı Uluslararası Tepkiler Büyüyor

İsrail’in Gazze’de sürdürdüğü abluka, yardım kısıtlamaları ve askeri operasyonlar nedeniyle derinleşen insani kriz, küresel çapta faaliyet gösteren yüzden fazla yardım kuruluşunun yayınladığı bir ortak bildiriyle yeniden gündeme taşındı. İsrail’in uyguladığı yardım kısıtlamalarını “savaş suçu” ve “kitlesel açlığa yol açan insan yapımı bir felaket” olarak tanımlayan bildiri, İsrail’in kendi yardım sistemi olan Gaza Humanitarian Foundation (GHF) üzerinden insani yardımı kontrol altına alarak açlığı bir silah gibi kullandığını belirtiyor. Hükümetlere harekete geçmeleri çağrısında bulunan yardım kuruluşları, acil ve kalıcı bir ateşkes ve insani yardım akışına getirilen tüm kısıtlamaların kaldırılması gerektiğine dikkat çekti. 

Aralarında Save the Children, Doctors Without Borders ve Oxfam gibi örgütlerin de bulunduğu yardım kuruluşlarının bildirisine göre, İsrail’in karadan geçişleri kapatması, BM liderliğindeki geleneksel insani yardım mekanizmalarını devre dışı bırakması ve GHF adı altında yardımın ordu kontrolüne alınması gibi gelişmeler insani felaketi tırmandırdı. Bildiride, 27 Mayıs’tan bu yana yardım dağıtım merkezlerinde yaşanan çatışmalarda 1.050’den fazla Filistinlinin öldüğü, yardım stoklarının tamamen tükendiği ve insanların gıda, temiz su, tıbbi malzeme gibi temel ihtiyaçlara erişimden yoksun kaldığı belirtildi. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), durumu “insan eliyle yaratılmış kitlesel açlık” olarak tanımlarken Gazze’de çocuklar ve yaşlılar arasında yetersiz beslenme kaynaklı ölümlerin hızla arttığını bildiriliyor.

Özellikle, GHF sisteminin yardım noktalarının çatışma bölgelerine yerleştirilmesi ve bu merkezlere ulaşmak için sivillerin askeri tampon bölgelerden geçmek zorunda kalması, sivil ölümlerinin yapısal hale geldiği yönündeki eleştirileri güçlendiriyor. Forensic Architecture adlı insan hakları kuruluşu, GHF merkezlerinin tasarımı ve konumlandırmasının, yardım almak isteyen sivilleri bilinçli olarak tehlikeye attığını savunuyor. ABD Dışişleri Bakanlığı, bildiriyi doğrudan ele almasa da Gazze’deki insani durumdan “derin kaygı” duyulduğunu belirtti. Dışişleri Bakanı Rubio, ateşkes müzakerelerinin yeniden başlatılması çağrısı yaptı ve yardım girişinin artırılması için diplomatik çabaların sürdüğünü ifade etti. Rubio’nun GHF sistemine dair herhangi bir eleştiride bulunmaması, ABD’nin İsrail’i doğrudan suçlamaktan kaçındığı şeklinde yorumlandı.

Trump yönetimi, Gazze’de yaşanan insani kriz karşısında çelişkili bir yaklaşım sergiliyor. Başkan Trump, geçen mayıs ayında Gazze’de “birçok insanın açlıktan öldüğünü” kabul ederek insani yardımın ulaştırılması gerektiğini belirtmiş ve İsrail’e yardım geçişi sağlaması için baskı yapmıştı. Bu baskı sonucunda 20 Mayıs’ta sınırlı sayıda yardım tırının girişine izin verilmişti. Ancak, yönetim, İsrail’in GHF üzerinden yardım dağıtım sistemini destekliyor ve BM ile yardım kuruluşlarını bu sisteme katılmaya zorluyor. Yönetim, bir yandan İsrail’in askeri operasyonlarına destek verirken diğer yandan ateşkes görüşmelerinde arabuluculuk yapma çabalarını sürdürüyor, ancak hala somut bir çözüm üretmiş değil. 

ABD Kongresi de Gazze’deki insani krize karşı bölünmüş durumda. Demokrat Senatör Bernie Sanders ve Temsilciler Meclisi üyesi Ilhan Omar gibi isimler, İsrail’in Gazze’deki eylemlerini “soykırım” ve “savaş suçu” olarak nitelendirerek İsrail’e askeri yardımların kesilmesi ve insani yardımın artırılması için çağrıda bulundu. Sanders, İsrail’in yardım bekleyen sivilleri hedef aldığını belirterek ABD’nin bu politikaları desteklemesinin “ahlaksız” olduğunu vurguladı. Kongre’nin çoğunluğu yapılan son oylamada İsrail’e askeri ve mali desteği sürdürme yönünde oy kullandı. Bu durum, ABD’nin İsrail’e koşulsuz desteğinin Gazze’deki insani krizi derinleştirdiğine dair eleştirileri artırdı.

İsrail Dışişleri Bakanlığı ise bildirideki suçlamaları reddederek yardım kuruluşlarını “Hamas’ın propaganda dilini benimsemekle” itham etti. Bakanlık sözcüsü David Mencer, İsrail’in insani yardım girişini engellemediğini, aksine 4.500 yardım tırının Gazze’ye ulaştığını ve bu tırlarda 2.500 ton bebek maması dahil olmak üzere çok sayıda temel malzeme bulunduğunu iddia etti. İsrail, yardımın etkili dağıtımının ise Hamas’ın “yardımları çalması” ve BM’nin “yetersizliği” nedeniyle sağlanamadığını savundu. İsrail hükümeti tarafından Hamas’ın yardımları ele geçirmesini önlemek amacıyla kurulduğu iddia edilen GHF sistemi, BM ve STK’lar tarafından hem etkisiz hem de tehlikeli bulunuyor.

Yardım kuruluşlarının bildirisi, Avrupa Birliği ve birçok Batılı ülke tarafından destek gördü. AB Komisyonu, İsrail’in yardım artırma taahhütlerini yerine getirmediğini açıklarken Fransa, Kanada ve İngiltere gibi ülkeler, Gazze’ye yeterince yardım gitmemesini kınadı. Brezilya, Güney Afrika’nın Uluslararası Adalet Divanı’nda (ICJ) İsrail aleyhine açtığı soykırım davasına müdahil olacağını duyurdu. Güney Afrika’nın Aralık 2023’te ICJ’de İsrail’e karşı açtığı dava hala devam ediyor.

ICJ, 26 Ocak 2024’te verdiği ara kararda, İsrail’in Gazze’de soykırım riskini önlemek için acil önlemler alması, yardım girişini kolaylaştırması ve soykırıma teşvik eden söylemleri cezalandırması gerektiğini belirtmişti. Bu süreçte İnsan Hakları İzleme Örgütü ve Amnesty International, İsrail’in yardım girişlerini engellediğini ve kararlara uymadığını rapor etmişti. Brezilya, Güney Afrika’nın açtığı davaya resmen katıldığını açıklarken Slovenya ve İspanya gibi ülkeler de davaya destek veriyor. İsrail, iddiaları reddederken Hamas’ı suçluyor ve ICJ’nin kararlarını “antisemitik” bulduğunu ifade ediyor. Davada nihai bir karar çıkmasının uzun yıllar sürebileceği belirtiliyor.

Yardım kuruluşlarının yayınladığı ortak bildiri, Gazze’deki kıtlık krizini yalnızca bir insani felaket olarak değil, aynı zamanda uluslararası hukuk, diplomasi ve kamuoyu açısından çok boyutlu bir kriz olarak ortaya koydu. İsrail’in yardım politikaları, BM ve yardım kuruluşları tarafından “sistematik aç bırakma politikaları” olarak tanımlanırken ABD eleştirileri dengelemeye çalışarak bölgedeki diplomatik etkisini sürdürmeyi hedefliyor. Krizin hukuki boyutu ICJ davası ile derinleşirken, bölgedeki insani trajedinin küresel diplomatik düzlemde nasıl çözüleceği ise hâlâ belirsizliğini koruyor.