İsveç Resmen NATO’da

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından Finlandiya ile birlikte Kuzey Atlantik ittifakına katılma talebinde bulunan İsveç, Türkiye ve Macaristan’ın yeşil ışık yakmasının ardından süreci tamamlayarak 7 Mart itibariyle resmen NATO üyesi oldu. İsveç Başbakanı Ulf Kristersson, Washington’da düzenlenen törende Stockholm’ün ittifaka katılım belgesini Dışişleri Bakanı Antony Blinken’e teslim ederek süreci tamamladı. ABD, NATO kurucu Antlaşması uyarınca üyelik belgelerinin saklayıcısı konumunda bulunuyor. İki İskandinav ülkesi, Rusya’nın 2022 Şubat ayında Ukrayna’yı işgal etmesinin ardından NATO’ya katılım sürecini başlatmıştı. Rusya ile 1,340 km’lik bir sınırı paylaşan İsveç ve Finlandiya, NATO’ya katılarak İkinci Dünya Savaşı sonrası tercih etmiş oldukları askeri tarafsızlık politikasını terk etmiş oldu.

Blinken ile Kirstersson, Washington’da yaptıkları görüşmenin ardından ortak basın toplantısı düzenledi. İsveç’in NATO ittifakına katılmasına ilişkin resmi giriş protokolünü basına gösteren Blinken, “Bu katılım belgesi ile birlikte İsveç’e, NATO’nun 32. üyesi olarak hoşgeldiniz demek istiyorum” ifadelerini kullandı. Transatlantik ilişkileri açısından tarihi bir an yaşadıklarına dikkat çeken Blinken, İsveç’in katılımıyla NATO’nun artık daha güçlü olacağının altını çizdi. İsveç’i NATO’ya kabul ettikleri için müttefik ülkelere teşekkür eden Kristersson da “Birlikte daha güçlüyüz” diyerek “Uyum, dayanışma ve yük paylaşımı için çaba göstereceğiz. Özgürlük, demokrasi, bireysel özgürlük ve hukukun üstünlüğü gibi Washington Antlaşması değerlerine tamamen bağlı kalacağız” ifadelerini kullandı.

Başkan Biden da yazılı bir açıklama yaparak İsveç’in NATO üyeliğine ilişkin memnuniyetini dile getirdi. ABD’nin hemen hemen her konuda İsveç ile aynı görüşte olduğunu vurgulayan ve ortak demokratik değerlerin altını çizen Biden, uzun süredir İsveç’in NATO’ya katılımı için çaba sarf ediyordu. Biden, açıklamasında, “Bugün İsveç’i NATO’nun 32. müttefiki olarak karşılamaktan memnuniyet duyuyorum. Bu transatlantik güvenlik kalkanı, bugün İsveç’in NATO’ya resmen katılımıyla her zamankinden daha güçlü durumda” ifadelerini kullandı. Rusya Devlet Başkanı Putin’in Ukrayna’ya başlattığı saldırı ile Avrupa ve NATO’yu bölebileceğini düşündüğünü belirten Biden, Putin’in yanıldığını ve ittifakın her zamankinden daha fazla birleşmiş durumda olduğunu kaydetti.

Uzmanlar İsveç’in NATO’ya katılımını Avrupa güvenlik dinamikleri açısından önemli bir kilometre taşı olarak görüyor. Katılımının ittifaka önemli katkı sağlayacağına dikkat çekilirken İsveç’in güçlü savunma endüstrisi, teknolojik uzmanlığı ve hava kuvvetlerinin NATO’nun askeri-endüstriyel kapasitesini güçlendireceği ve modern tehditlerle mücadele etme yeteneklerini artıracağına vurgu yapılıyor. İsveç’in stratejik coğrafi konumu ile NATO’nun kuzey koridorunu güçlendireceği, Baltık devletlerine asker ve ekipman taşımasını kolaylaştıracağı ve bölgedeki savunmayı güçlendireceği öngörülüyor. 

Ayrıca, İsveç’in modern yeteneklere sahip dünya standartlarında askeri güçleri, denizaltılar ve gelişmiş silah sistemleri ile özellikle hava operasyonlarında ve deniz savunmasında NATO’nun askeri gücünü önemli ölçüde artıracağı belirtiliyor. Son olarak, İsveç’in NATO üyeliği, ittifak içinde ve bölgesel olarak artan işbirliğe zemin hazırlayacağı, diğer kuzey ülkeleriyle işbirliğini derinleştireceği ve NATO dışında bölgesel savunma işbirliğinin artırılması için fırsatlar sunacağı kaydediliyor.

İki yüzyıldır tarafsızlık politikası izleyen ve dünya savaşlarında dahi tarafsız kalmış olan İsveç, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından artan güvenlik kaygıları nedeniyle 18 Mayıs 2022’de NATO’ya üyelik başvurusunda bulunmuştu. İsveç’in NATO üyeliği aylar süren diplomatik çabalar ve çetrefilli bir süreçten sonra gerçekleşti. NATO’ya yeni katılım için onay vermesi gereken 30 üye ülkeden biri olan Türkiye, İsveç’in ülkede bulunan PKK/YPG ve FETÖ gibi terör örgütlerine destek verdiği gerekçesiyle katılıma itiraz etmişti. 

NATO’nun genişleme sürecine karşı olmadığını belirten Türkiye, çekincelerinin ortadan kalkması için İsveç ve Finlandiya’nın kapsamlı adımlar atması gerektiğini belirtmişti. İttifaka üye olmak isteyen ülkelerin NATO müktesebatını uygulaması gerektiğini vurgulayan Türkiye, ittifaka üye olmak isteyen ülkelerin, üyelerin güvenlik hassasiyetlerini dikkate alması gerektiğinin altını çizerek endişelerinin giderilmesi için şartlarını öne sürmüştü. 

İsveç ve Finlandiya hükümetlerinden kendilerinin de terör örgütü olarak kabul ettiği PKK’nın yanı sıra, “YPG, PYD, Fetö ve DHKP-C gibi örgütlere verdikleri desteği kesmelerini,” İsveç’in terörle mücadele mevzuatını sıkılaştırılmasını ve terörist olarak tanımladığı kişilerin iadesini isteyen Ankara, Suriye’ye düzenlenen sınır ötesi harekatın ardından bu iki ülkenin Türkiye’ye uyguladığı silah ambargosunun da kaldırılmasını talep etmişti.

28 Haziran 2022’deki Madrid Zirvesi’nde Türkiye, İsveç ve Finlandiya ile iki ülkenin terörle mücadelede daha fazla işbirliği taahhüt ettiği Üçlü Muhtıra’ya imza attı. Bu çerçevede üç ülke tarafından Daimi Ortak Mekanizma kuruldu. Bu gelişmelerin ardından iki ülke, üyeliğe resmen davet edildi. 5 Temmuz 2022’de NATO ülkelerinin katılım protokolünü imzalamasıyla İsveç ve Finlandiyalı yetkililer NATO’nun toplantılarına “davetli ülke olarak” katılmaya başladı. Çok sayıda görüşmenin ardından Türkiye’nin beklentilerini karşılayan Finlandiya, 3 Nisan 2023’te NATO’nun 31’nci üyesi oldu. İsveç için ise süreç devam etti.

Türkiye ve İsveç, Madrid Zirvesi’nin ardından yakın işbirliği içinde çalışmaya başladı. Türkiye’nin talep ettiği şartları yerine getirmeye başlayan İsveç, anayasasında bazı değişiklikler yaparak PKK’ya karşı terörle mücadele işbirliğini önemli ölçüde genişletti ve Türkiye’ye silah ihracatını yeniden başlattı. İsveç’in terör örgütlerine destek vermeyeceğini taahhüt etmesi ve terörizmin tüm şekil ve tezahürlerine karşı sürdürdüğü mücadelenin temeli olarak bir yol haritası sunacağını açıklamasının ardından, Ankara Vilnius’da düzenlenen 2023 NATO Liderler Zirvesi öncesinde İsveç’in ittifaka katılımına onay verdiğini duyurdu. TBMM’nin 23 Ocak’ta, Macaristan Ulusal Meclisinin de 26 Şubat’ta onay vermesinin ardından İsveç’in üyeliğinin önünde engel kalmayarak 7 Mart’ta ittifaka resmi katılımı gerçekleşmiş oldu.