Karadeniz’de Rusya-ABD Gerginliği

Rusya-Ukrayna savaşının başından bu yana ABD ve Rusya arasındaki ilk sıcak temas, 14 Mart tarihinde ABD’ye ait MQ-9 Reaper tipi insansız hava aracının Rusya’ya ait iki Su-27 jetinin müdahalesi sonucu düşmesiyle yaşandı. İki ülke arasında gerilimin yükselmesine neden olan hadiseyle ilgili Washington’dan yapılan açıklamada, Rus savaş uçaklarının MQ-9 insansız hava aracının pervanesine çarparak Karadeniz’e düşmesine neden olduğu ileri sürüldü. Kremlin ise iddiayı yalanlarken İHA’nın keskin bir manevra sonrası irtifa kaybederek denize düştüğünü savundu. Bunun üzerinde Pentagon Karadeniz’de Rus jetlerinin tehlikeli bir şekilde yakınlaşması sonucu düşen İHA tarafından kaydedilen görüntüleri yayınladı. 

ABD’nin Avrupa Komutanlığı’ndan yapılan açıklamada MQ-9 İHA Karadeniz üzerinde uluslararası hava sahasında rutin operasyonlar yürütürken iki adet Rus Su-27 uçağının 30-40 dakika süreyle İHA’nın yakınlarında uçtuğunu, önce birkaç kez İHA üzerine yakıt boşalttığını, sonra da pervanesine çarparak araca hasar verdiğini kaydetti. Rus uçaklarının müdahalesini “pervasız” ve “profesyonel olmayan” bir eylem olarak nitelendiren askeri yetkililer pervanesi bozulan İHA’yı herhangi bir kazaya sebebiyet vermemesi için Karadeniz’e düşürdüklerini açıkladı.  

İHA’nın düşürülmesi ABD ve Rusya arasında gerilimi bir hayli yükseltirken Amerikan Savunma Bakanı Lloyd Austin, Ukrayna savaşının başlamasından beri görüşmediği Rus mevkidaşı Sergey Şoygu’yu aradı. ABD Genelkurmay Başkanı General Mark Milley de Rus mevkidaşı General Valery Gerasimov ile görüştü. Görüşmeye ilişkin detayları paylaşmayan Austin, “iki ülke arasında gerilimi tırmandırma potansiyeli bulunan her olayı çok ciddiye aldıklarını” dile getirdi ve “iletişim hatlarının açık tutulmasının önemine” vurgu yaptı. Rusya’nın müdahalesinin bilinçli olduğunu ve saldırgan tavrın kasti olduğunu bildiklerini söyleyen Milley ise, çarpışmaya ve İHA’nın kasten düşürülüp düşürülmediğine dair soru işaretleri bulunduğunu söyledi. Amerikan medyası Austin ve Milley’in açıklamalarını gerilimin tırmanmasını engellemeye yönelik bir söylem olarak değerlendirdi.

Rus Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada Rusya tarafından özel askeri operasyonun ardından uçuşların kısıtlandığı ilan edilen bölgede ABD’nin kurallara uymamasının ve Rusya’nın çıkarlarına karşı istihbarat eylemlerini güçlendirmesinin bu olaya neden olduğu ileri sürüldü. ABD’nin stratejik İHA’sının Kırım açıklarında yaptığı uçuşun “kışkırtıcı özellik” taşıdığını vurgulayan Savunma Bakanı Şoygu, bu durumun Karadeniz’de tansiyonu tırmandırdığını dile getirdi. Şoygu, “Rusya olayların bu şekilde gelişmesini istemiyor ancak tüm provokasyonlara orantılı olarak karşılık vermeye devam edecek. Aynı zamanda büyük nükleer devletler, herhangi bir kriz durumunu müzakere etmek için askeri iletişim kanallarını açık tutmak dahil mümkün olduğunca sorumlu hareket etmelidir” şeklinde konuştu.

Öte yandan Pentagon İHA’nın enkazının Rusya’nın eline geçmesinden endişe duyuyor. Rusya’nın eline geçmediği söylenen enkazın Karadeniz’de bulunmasının güç olduğu ifade ediliyor. Rusya’nın bölgeye gemi yolladığını belirten askeri yetkililer, kalıntıların 1500 metre kadar derinde olabileceğini tahmin ediyor. Yetkililer, İHA’nın düşürülmeden önce Romanya’da bulunan yer kontrol tarafından araçta bulunan yazılım ve kayıtların silindiğini belirtti. Genelkurmay Başkanı General Mark Milley düşürülen İHA’da Rusya’nın işine yarayacak bir şey olmadığından emin olmak için “hafifletici önlemler” alındığını doğruladı. Milley ayrıca Karadeniz’de ABD gemisi olmamasına rağmen kalıntıların bulunmasında bölgedeki dost ve müttefik ülkelerden yardım isteyebileceklerine değindi.

Kremlin İHA kalıntılarını denizden çıkarmaya çalışacağını açıkladı. Rusya Güvenlik Konseyi Sekreteri Nikolai Patruşev Moskova’nın uçağı bulmaya çalıştığını doğrularken “çıkarıp çıkaramayacağımızı bilmiyorum ama bunun yapılması gerekiyor” ifadelerini kullandı. Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov da İHA’ya ait enkazın çıkarılma kararını Savunma Bakanlığı’nın aldığını söyleyerek “Bu ordunun inisiyatifinde. Eğer Karadeniz’deki güvenlik ve menfaatlerimiz için gerekli olduğunu düşünüyorlarsa, yaparlar” şeklinde konuştu.

ABD Savunma Bakanlığı Sözcüsü John Kirby ise kendilerinden başka kimsenin kalıntıları elde etmesini istemediklerini ama İHA başkası tarafından ele geçirilse bile fazla bir bilgi ve istihbarat elde edemeyeceğine vurgu yaptı. Savaştan önce de bu hava sahası üzerinde uçtuklarını hatırlatan Kirby, “bunu yapmayı sürdüreceğiz. Uluslararası hava sahasında uçmadan önce Ruslardan izin almamız gerekmiyor. Böyle bir zorunluluk yok” şeklinde konuştu. ABD ordusu Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden bu yana bölgede gözetim uçuşlarını sıklaştırmış durumda. Pentagon, bu uçuşların “Avrupa’nın güvenliğini geliştirmeye ve müttefikleri desteklemeye yardımcı olacak bilgiler topladığını” savunuyor.