Nükleer Denizaltı Anlaşması (AUKUS) Yol Haritası Açıklandı

Başkan Biden, Avustralya Başbakanı Anthony Albanese ve İngiltere Başbakanı Rishi Sunak ile AUKUS anlaşması kapsamında California eyaletinin San Diego kentinde bir araya gelerek 18 ay önce imzalanan nükleer denizaltı anlaşmasının ayrıntılarını görüştü. Liderler üç ülkenin savunma endüstrilerine milyarlarca dolarlık yeni yatırım gerektirecek uzun vadeli bir planın yol haritasını açıkladı. 2021 yılında kurulan üçlü ortaklık, bölgede askeri kapasitesini arttıran Çin’e karşı denge oluşturmak amacıyla Avustralya’ya yüksek kabiliyetli nükleer enerjiyle çalışan denizaltılara erişim imkânı tanıyor.

Görüşmelerinin ardından ortak bir açıklama yapan liderler, “güvenli, istikrarlı, özgür ve açık bir Hint-Pasifik oluşturmak amacıyla” 2021 yılında üç ülke arasında oluşturulan AUKUS güvenlik diyaloğu kapsamında Avustralya’nın nükleer enerjiyle çalışan denizaltılar (SSN) edinmesi için kabul edilen yol haritası duyuruldu. Anlaşma çerçevesinde üç ülkenin ortak teknoloji kapasitelerinin kullanımıyla yeni nesil denizaltı olan SSN-AUKUS’un üretileceği kaydedilen açıklamada, Avustralya ve İngiltere’nin “geleceğin denizaltıları” olarak SSN-AUKUS’u kullanacakları belirtildi.

Avustralya ve İngiltere’nin on yıl içinde SSN-AUKUS’ları kendi tersanelerinde inşa etmek için çalışmaya başlayacağı belirtilen açıklamada, Avustralya personelinin eğitimlerine hız kazandırmak için bu yıl içinde bazı Avustralyalı askeri ve sivil personele ABD ve İngiltere üslerinde yer verileceği kaydedildi. ABD’nin 2023’ten İngiltere’nin ise 2026’dan itibaren kendi ekiplerine katılan Avustralyalı denizcilerle birlikte eğitim ve gelişimin temini için Avustralya’daki denizaltı limanlarına ziyaretlerini artıracağı duyuruldu.

Anlaşmaya göre Avustralya donanmasının nükleer denizaltı kabiliyetlerinin artırılması için ilk etapta Avustralyalı sivil ve askeri personel ABD ve İngiltere donanmalarında görev alarak eğitilecek. 2027 yılından itibaren bazı nükleer denizaltılar rotasyon şeklinde Avustralya’ya gönderilmeye başlanacak son aşamada eğer Kongre de onay verirse 2030’ların başlarında Avustralya’ya 3 adet “Virginia” sınıfı denizaltı satılacak. İhtiyaç duyulması halinde satılan denizaltı sayısı beşe yükseltilebilecek. Bu aşamadan sonra İngiltere ve Avustralya donanmaları için yeni bir nükleer enerjili denizaltı filosu tasarlanacak.

Gelecek nesil denizaltıların ABD teknolojisi ve desteğiyle İngiltere ve Avustralya’da inşa edilmesi bekleniyor. Geliştirilecek yeni modelin adı SSN-AUKUS olarak düşünülüyor. 2030 sonlarına doğru İngiltere’nin Kraliyet Donanmasına ilk SSN-AUKUSU teslim etmesi 2040’larda da Avustralya’da üretilen denizaltıların Avustralya Kraliyet Donanmasına eklemesi planlanıyor. ABD’nin bölgedeki en yakın müttefiklerinden Avustralya için bu anlaşma, askeri kapasitesinde büyük bir gelişim anlamına geliyor. AUKUS anlaşması ile Avustralya nükleer denizaltı projesi kapsamında gelecek 30 yılda yaklaşık 245 milyar dolarlık harcama yapılacağı tahmin ediliyor. Belirlenen planın Avustralya’nın nükleer enerjiyle çalışan denizaltılardan oluşan bağımsız bir filoyu üretmek, bakımını yapmak, işletmek ve yönetmek için gerekli altyapı, teknik yetenekler, endüstri ve insan sermayesini geliştirmek üzere tasarlandığı kaydedildi. Avustralya, İngiltere’den sonra ABD’nin nükleer denizaltı teknolojisini kullanan ikinci ülke olacak. 

Açıklamada nükleer silahların yayılmasını önleme konusuna da değinildi. Nükleer silahların yayılmasına karşı taahhütlerin yineleyen liderler, nükleer enerjiyle çalışan denizaltı kabiliyetinin edinilmesi konusunda Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu ile istişarelerin sürdürüldüğü bildirildi. Söz konusu plan sayesinde, Hint-Pasifik’teki bireysel ve kolektif denizaltı varlığının genişlediği belirtilerek, bunun küresel güvenlik ve istikrara da katkı sağlayacağı savunuldu. Açıklamada, üç ülkenin de insan hakları, hukukun üstünlüğü ve egemen devletlerin bağımsızlığını gözeterek, kurallara dayalı uluslararası düzene saygı duyduğunun altı çizildi ve duyurulan planın bu hedefleri ilerletmeye yardımcı olacağı kaydedildi.

Öte yandan Çin yönetimi AUKUS anlaşmasını eleştirmeye devam ediyor. Çin’in Birleşmiş Milletler Temsilcisi, üç ülkeyi nükleer silahlardan arınma çabalarını baltalamakla suçladı. Çin Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada anlaşmanın “tehlikeli bir yolda yürümeye devam etmek” anlamına geldiği belirtildi. Pekin’in kaygılarına yanıt veren Başkan Biden ise anlaşmanın Avustralya’nın nükleer silah edinmeme taahhüdünü tehlikeye atmadığına değinerek denizaltıların nükleer silahlarla donatılmayacağını yalnızca nükleer enerjiyle çalışacağını söyledi.