Türkiye’nin Arabuluculuk Çabaları ABD’nin Gündeminde

Rusya ve Ukrayna arasında karşılıklı taleplerin görüşülmesi ve ateşkesin sağlanması için iki ülke heyetleri arasında gerçekleştirilen üç ayrı müzakerede somut bir netice alınamazken Türkiye’nin devreye girmesiyle dışişleri bakanları seviyesinde ilk üst düzey görüşme Antalya’da gerçekleştirildi. İki ülke ile de iyi ilişkilerini devam ettirerek denge politikası sürdürmekte olan Türkiye’nin arabuluculuk çabaları takdir toplarken Cumhurbaşkanı Erdoğan, ABD Başkanı Biden ve Rusya Devlet Başkanı Putin de dahil olmak üzere birçok devlet başkanıyla görüşerek sorunun barışçıl yollarla çözülmesi için gayret sarf ediyor.  

Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Başkan Biden Perşembe günü bir telefon görüşmesi gerçekleştirerek Ukrayna-Rusya savaşıyla ilgili gelişmeler konusunda fikir teatisinde bulundu. Görüşmeyle ilgili Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada liderlerin “Rusya’nın Ukrayna’yı nedensiz ve haksız işgaline” ilişkin ortak kaygılarını dile getirdiği belirtildi. “Ukrayna hükümetine ve halkına verdikleri güçlü desteği” bir kez daha teyit eden liderler, “Rus saldırganlığının derhal durdurulması” gerektiğine vurgu yaptı. Açıklamada Başkan Biden’ın çatışmaların diplomasi yoluyla çözülmesi için Türkiye’nin gösterdiği çabalardan ve barış ve istikrarın gelişmesine katkı sağlayacak şekilde Türkiye’nin bölge liderleri ile temaslarından da memnuniyet duyduğu kaydedildi. Liderlerin “ikili ilişkileri güçlendirme fırsatlarını” konuştukları da ayrıca belirtildi.

İki liderin görüşmesine ilişkin yapılan açıklamada Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Başkan Biden’in Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı, bölgesel gelişmeler ve Türkiye-ABD ilişkilerini ele aldığı belirtildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Rusya ile Ukrayna arasında siyasi çözüm sağlanması gayretlerini devam ettirdiklerini” belirterek, “krizin daha da derinleşme ihtimaline karşı Türkiye’nin her iki tarafla konuşabilmesinin ve çözüm arayışında kolaylaştırıcı konumunda bulunmasının önemli olduğunu” ifade etti. 

Türkiye’nin açtığı güven kanalı sayesinde Rusya ve Ukrayna Dışişleri Bakanlarının Türkiye’nin ev sahipliğinde Antalya’da doğrudan karşılıklı konuşma imkânı bulmalarının önemine işaret eden Erdoğan, toplantının düzenlenmesinin bile bizatihi bir diplomasi zaferi olduğunu vurguladı. Erdoğan ayrıca Türkiye’nin ABD’den 40 yeni uçak alımı ve mevcut F-16’ların modernizasyonunu içeren talebinin en kısa sürede neticeye ulaştırılmasını beklediğini ifade ederek, savunma sanayii alanında Türkiye’ye yönelik tüm haksız yaptırımların kaldırılmasının zamanının da çoktan geldiğini dile getirdi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 4 Mart’ta Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’yle 6 Mart pazar günü de Rusya Devlet Başkanı Putin’le telefon görüşmeleri yapmıştı. Ukrayna Lideri Zelenski Twitter üzerinden yaptığı değerlendirmede, “Türkiye’nin düzenli desteği için minnettarız. Rusya Federasyonu’nun devam eden saldırıları ve nükleer terörizmi hakkında kendisini bilgilendirdim. Saldırganlığı bitirmeliyiz” ifadelerini kullandı. Erdoğan-Putin görüşmesinde ise Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısının ele alındığı ve Türkiye-Rusya ilişkilerinin değerlendirildiği bildirildi. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan, görüşmede Ukrayna sorununun bir an evvel barışçı yöntemlerle çözümü konusunda her türlü katkıyı yapmaya hazır olduklarını belirtti. Acil bir genel ateşkesin bölgedeki insani endişeleri gidermenin yanında, siyasi çözüm arayışlarına da fırsat vereceğini ifade eden Erdoğan, “Hep birlikte barışın yolunu açalım” çağrısını yineledi. Görüşmeyle ilgili açıklamada bulunan Erdoğan ‘denge politikasını’ sürdürecekleri mesajını vererek “işgale de yaptırıma da karşıyız” değerlendirmesinde bulundu. Ukrayna tarafıyla ve diğer ülkelerle sürekli temas hâlinde olduğunu ifade eden Erdoğan, kapsamlı müzakerelerin yapılması ve netice alınması için çabalarını sürdüreceğini dile getirdi.

Türkiye’nin arabuluculuğunda Antalya Diplomasi Forumu çerçevesinde düzenlenen Rusya-Ukrayna-Türkiye üçlü dışişleri bakanları toplantısında olası bir liderler toplantısı için zemin hazırlanmış oldu. Toplantı sonrasında üç ülke dışişleri bakanı da ayrı ayrı basın toplantısı düzenledi. Türkiye Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu toplantıya dair yaptığı değerlendirmede krizin başlangıcından bu yana Rusya ve Ukrayna arasında ilk kez dışişleri bakanları düzeyinde bir görüşme gerçekleştiğine dikkat çekerken bu gibi teknik görüşmelerin olası bir liderler zirvesi için gerekli olduğu mesajını verdi. Antalya’daki görüşmede taleplerin karşılanması gibi bir beklentiye sahip olmadığını belirten Çavuşoğlu, bazı kararların liderler tarafından alınması gerektiğini ve tarafların liderler arasında bir görüşmeye karşı olmamalarının umutları artırdığını kaydetti. Çavuşoğlu ayrıca Kiev yönetiminin kapsamlı bir barış anlaşması imzalanması durumunda Türkiye’yi garantör ülkeler arasında görme isteğinin kendisine iletildiğini belirtti.

Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba düzenlediği basın toplantısında savaşın sürmesindeki sorumluluğun Moskova’da olduğunu vurgularken, Lavrov’la müzakerelerin zor geçtiğini belirtti. Görüşmeye insani yardım amacıyla geldiğini ifade eden Kuleba, “Mariupol kentinden sivillerin çıkışı için yardım rica ediyoruz. Mariupol’e insani yardım temin etmek için bir koridor oluşturulması gerekiyor. Ne yazık ki Bakan Lavrov insani koridor konusunda bir taahhütte bulunmadı” şeklinde konuştu. 24 saatlik ateşkes ilanı konusunda ilerleme kaydedemediklerini belirten Kuleba, sonuç almak için diğer karar alıcıların devreye girmesi gerektiğini söyledi.

Rus Dışişleri Bakanı Lavrov da açıklamasında Rusya’nın Ukrayna’nın silahsızlandırılması ve tarafsız bir ülke statüsü alması gerektiği yönündeki taleplerini dile getirerek, bunlara ilişkin henüz net bir yanıt alamadıklarını belirtti. Ülkesinin her türlü diplomatik temastan memnuniyet duyacağını ifade eden Lavrov, “Ukrayna krizinin çözümüne yönelik her girişimi destekleyeceklerini” dile getirdi. Rusya’nın günlük olarak insani koridorların açılmasına yönelik önerisinin hâlâ geçerli olduğunu belirten Lavrov, “Bugün şu anlaşıldı ki müzakerelerin yerini alacak hiçbir şey yoktur” şeklinde konuştu. Lavrov, ayrıca “Ukrayna’ya silah gönderenler eylemlerinden sorumludur. Kiralık savaşçıları da teşvik edenler bundan sorumlu olacaktır” uyarısında bulundu.

Wall Street Journal’da görüşmelere ilişkin yapılan bir değerlendirmede müzakerelerden ateşkes veya insani koridor gibi somut bir sonuç çıkmadığı ancak Rus tarafının hedeflerine ulaşmak için diplomasiye yöneldiği yorumu dikkat çekti. Haber analizde Rus işgalinin başlangıcından beri iki taraf arasındaki en üst düzey kontak olma özelliği taşıyan görüşmelerin daha alt düzeydeki müzakerelerde olduğu gibi sonuçsuz kalmasına rağmen sahada istediği gibi hızlı biçimde sonuç alamayan Rus tarafının pozisyonunun değiştiğine işaret olabileceği görüşüne yer verildi. Kremlin Sözcüsü Peskov’un yaptığı açıklamaların Ukrayna’nın NATO üyeliğinden vazgeçerek tarafsızlığını ilan etmesini isteyen Rusya’nın bunu Ukrayna hükümetini devirmek yerine müzakerelerle başarmaya açık olduğunu gösterdiği belirtildi.