Türkiye’nin S-400 Testine ABD’nin Tepkisi

Türkiye’nin Rusya’dan satın aldığı S-400 hava savunma sistemini test ettiğine dair medyada çıkan haberlerin ardından Washington yönetiminden sert açıklamalar geldi. Reuters haber ajansı 16 Ekim tarihli haberinde Türkiye’nin S-400 sistemini test ettiğini bildirerek Sinop’tan çekildiğini belirttiği bir amatör video paylaşmış ve Türkiye’nin bu amaçla Karadeniz üzerinde hava sahasına yönelik NOTAM, denizcilere yönelik de NAVTEX yayımladığına dikkat çekmişti. Habere göre, isminin açıklanmasını istemeyen bir Amerikalı yetkili, S-400 sisteminin test edildiğini doğruladı ancak ayrıntı vermedi. Rus haber ajansı TASS da Türkiye’nin cuma günü Sinop yakınlarında S-400 hava savunma sistemini bir tatbikat kapsamında ilk defa test ettiğini duyurmuş ve “askeri ve diplomatik çevrelerden” bir kaynağa dayandırılan haberde, “S-400 hava savunma sistemine ait üç füzenin ateşlendiği ve belirlenen tüm hedeflere başarıyla isabet ettiği” bildirilmişti.

S-400’lerin test edildiğine dair medyada çıkan haberlere dair Türkiye’den herhangi bir teyit veya tekzip gelmezken ABD Dışişleri Bakanlığı, “doğrulanması durumunda, S-400 sistemlerinin test edilmesini en ağır biçimde kınıyoruz” açıklamasında bulundu. ABD Savunma Bakanlığı da S-400 sisteminin aktive edilmemesi gerektiğini vurgulayarak, “Bunu yapmak, güvenlik ilişkileri açısından ciddi sonuçlar doğurur” ifadesini kullandı. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Morgan Ortagus yazılı bir açıklama yaparak, ABD’nin, Rusya’dan S-400 gibi bir askeri sistemin alınmasının kabul edilemez olduğu mesajını Türkiye tarafına ilettiğini kaydetti.  

Konuyla ilgili olarak ABD Savunma Bakanlığı’ndan da bir açıklama geldi. Bakanlık Sözcüsü Jonathan Hoffman yazılı açıklamasında, “Eğer doğruysa, Bakanlık bu testi şiddetle kınamaktadır. Faal bir S-400 sisteminin Türkiye’nin ABD ve NATO müttefiki olarak taşıdığı yükümlülüklerle uyuşmadığı konusunda her zaman açık olduk. Türkiye’nin sistemi satın almasına itiraz emiştik ve Türkiye’nin bunu operasyonel hale getirmekte olduğu yönündeki haberlerden derin kaygı duyuyoruz” ifadelerini kullandı. Sistemin aktif hale getirilmemesi gerektiğini vurgulayan Hoffman, “Bunu yapmak, güvenlik ilişkilerimiz açısından ciddi sonuçlar doğurma riski taşıyor. Türkiye F-35 programından çıkarılmış durumda ve S-400 konusu ikili ilişkilerde ilerleme sağlanmasına engel oluşturmaya devam ediyor” dedi.

ABD Senatosu Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı Jim Risch de yayımladığı açıklamada Türkiye’nin, S-400 hava savunma sistemini test ettiği iddiasına tepki gösterdi. Jim Risch açıklamasında, Türkiye’nin, Rus S-400 sistemini test etmesinin NATO müttefiki bir ülkeden beklenilmez bir davranış olduğunu ifade etti. Risch, Türkiye’nin Rusya ile ilişkileri geliştirmeye çalıştığını, bunun Doğu Akdeniz ve Kafkasya’nın güvenliği için tehlike arz ettiğini, bu çabaların Türkiye’nin müttefiki olduğu NATO’yla ters düştüğünü ve bölgede istikrarsızlığı artırdığını ileri sürdü. Risch, ABD yasalarının Rusya ile askeri alanda ilişkilerini geliştiren ülkelere yaptırım uygulanmasını gerektirdiğini hatırlatarak, “Türkiye’ye S-400’leri devre dışı bıraktırmaya yönelik güçlü bir mesaj verilmelidir” ifadesini kullandı.

Senato Dış İlişkiler Komisyonu’nun kıdemli üyelerinden Demokrat Bob Menendez de Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “Bugün Türkiye’nin Rus yapımı S-400 hava savunma sistemini test etmesi, Ankara’nın Trump yönetiminden gelen basit taleplerle geri adım atmayacağını net bir şekilde gösteriyor” ifadelerini kullandı. Trump yönetimini Amerika’nın Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Yasası’nı (CAATSA) uygulamamakla suçlayan Menendez, “Başkan Trump’ın yasanın gereklerini yerine getirmemesi ve Başkan Erdoğan’a olan yakınlığı, bizim, NATO müttefiklerimizin ve Avrupa’daki ortaklarımızın ulusal güvenliği için ciddi bir tehdit oluşturuyor. CAATSA yaptırımları belli ve Trump yönetimi bu yasayı uygulamalı. Türkiye’ye bu sistemi satın alması ve kullanmasından dolayı derhal yaptırım uygulanmalı” ifadelerini kullandı.

ABD’nin ardından NATO da Türkiye’nin S-400’leri test ettiğine dair haberlere e-posta yoluyla bir bilgilendirme açıklaması yaparak tepki verdi. Bloomberg haberine göre NATO, “Eğer doğrulanırsa, Türkiye’nin S-400 hava savunma sistemi ile ilgili yaptığı herhangi bir test üzüntü verici olur. Türkiye’nin diğer müttefiklerle alternatif çözümler bulmak için çalışmaya devam etmesi önemlidir” ifadelerini kullanıldı. Yapılan açıklamada, “Bu sistem NATO müttefiklerinin uçak sistemlerine ciddi bir risk oluşturabilir ve NATO müttefikleri arasındaki ilişkileri etkileyebilir. Bu Türkiye’nin ulusal bir kararı fakat S-400’ler NATO’nun hava ve füze savunma sistemine entegre edilemez” denildi.

Konuyla ilgili yazılan bir analize göre Türkiye’nin Rusya’dan S-400 satın alması ve aktif hale getirmek istemesi birkaç açıdan sorun teşkil ediyor. İlk olarak bu satın alım son yıllardaki en önemli jeo-stratejik gelişmelerden biri olarak Türkiye’nin Rusya tarafına yöneldiğinin somut bir tezahürü olarak değerlendiriliyor. Bu durum Moskova’nın Avrupa ve Orta Doğu’daki temel NATO ve ABD çıkarlarını tehdit eden faaliyetleri göz önüne alındığında daha da problematik bir hal alıyor. Analistler, Türkiye’nin S-400’leri faal hale getirmesinin sistemin F-35’leri tanımlama, izleme ve hedefleme kabiliyetleri nedeniyle ayrıca bir sorun teşkil ettiğini ileri sürüyor.

23 Ekim günü Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın S-400 testini doğrulayan açıklamaları sonrasında Pentagon Sözcüsü Jonathan Hoffman, ‘16 Ekim testlerini en güçlü biçimde kınadıklarını’ söyledi. Kongre üyeleri Türkiye’ye karşı daha önce geçirdikleri ancak Başkan Trump’ın uygulamadığı yaptırımların uygulanması çağrıları gelmeye başladı. Senato Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Idaho Cumhuriyetçi Senatörü Jim Risch S-400 testlerinin kabul edilemez olduğunu ve bu konuda daha önceki pozisyonunu koruduğunu söyleyerek yaptırımların uygulanması çağrısında bulundu.