ABD, Katar ve Mısır ‘Nihai’ Ateşkes İçin Bastırıyor

Hamas lideri İsmail Haniye suikastinin ardından tırmanan gerginliğin bölgeyi daha büyük bir savaşa sürükleyeceği endişesi devam ederken Washington Gazze’de ateşkesin beklenenden daha kısa sürede gerçekleşebileceğini duyurdu. Başkan Biden, Katar Emiri Tamim bin Hamad al-Sani ve Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah el-Sisi, İsrail ve Hamas’ı Gazze’deki rehine ve ateşkes anlaşmasını sonuçlandırmak üzere önümüzdeki hafta yapılacak son tur müzakerelere katılma çağrısında bulundu. Rehine ve ateşkes anlaşmasına ilişkin müzakereler geçtiğimiz haftalarda İsrail Başbakanı Netanyahu’nun öne sürdüğü yeni koşullar nedeniyle durmuştu.

Biden yönetimi bir yandan İran ve Hizbullah’ı suikastlara misilleme olarak İsrail’e saldırmaktan caydırmaya çalışırken diğer yandan da diplomatik bir çözüm için bastırıyor. ABD’li yetkililer son günlerde İsrail’in geçen hafta Beyrut’ta Hizbullah’ın üst düzey bir askeri komutanını ve Tahran’da Hamas’ın siyasi liderini öldürmesinin ardından zirveye ulaşan bölgesel gerilimi yatıştırmanın tek yolunun Gazze’de bir rehine ve ateşkes anlaşması olduğunu söyledi.

Başkan Biden ile Mısır ve Katar liderleri yaptıkları ortak açıklamada Gazze’deki savaşı sona erdirmek üzere “nihai” bir ateşkes önerisi sunmaya hazır olduklarını belirterek İsrail ve Hamas’a çatışmayı çözmek üzere önümüzdeki hafta müzakere masasına dönmeleri çağrısında bulundular. Üç lider, ateşkes ve Gazze’ye kaçırılan rehineler ile İsrail tarafından tutulan Filistinli mahkumların serbest bırakılması için anlaşmaya varmanın “zamanının geldiğini” ifade etti. Müzakerecilerin önümüzdeki perşembe günü Kahire ya da Katar’ın başkenti Doha’da bir araya gelmelerinde ısrar ettiler. ABD’li yetkililer, ortak bildirinin yayınlanması ve zirvenin önümüzdeki hafta toplanması kararının Biden’ın salı günü Katar Emiri ve Mısır Cumhurbaşkanı ile yaptığı telefon görüşmelerinin sonucu olduğunu söyledi.

Üç liderin açıklamasında “Hem uzun süredir acı çeken Gazze halkını hem de uzun süredir acı çeken rehineleri ve ailelerini derhal rahatlatmanın zamanı geldi” denildi. Açıklamaya göre, rehinelerin ve tutukluların serbest bırakılmasına yönelik anlaşmalarla birlikte ateşkesi “sonuçlandırmanın zamanı geldi.” Liderler, “Arabulucular olarak, gerekirse, kalan uygulama sorunlarını tüm tarafların beklentilerini karşılayacak şekilde çözen nihai bir köprü önerisi sunmaya hazırız” ifadelerini kullandı. Anlaşmanın, Mayıs ayında Biden tarafından ana hatları çizilen ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından onaylanan üç aşamalı öneriye dayanacağı kaydedildi.

Öneriye göre ilk aşamada Gazze’de altı hafta boyunca tam bir ateşkes uygulanacak ve İsrail güçleri yerleşim bölgesinin tüm yerleşim alanlarından çekilecekti. Savaşan iki taraf müzakerelere başlayacak ve bir dizi İsrailli rehineyi Filistinli esirlerle takas edecek ve Hamas tarafından öldürülen İsraillilerin cesetlerini iade edecekti. Sivillerin Gazze’deki evlerine dönmelerine izin verilecek ve insani yardım büyük ölçüde artırılacaktı. Geçtiğimiz hafta sonu Kahire’de yapılan toplantıdan bir sonuç çıkmaması ve müzakereleri aracılar vasıtasıyla yürüten Hamas’ın siyasi lideri İsmail Haniye’nin öldürülmesinin ardından ateşkes görüşmeleri askıya alındı. Biden, ateşkes görüşmelerinin başarıya yakın olduğunu umduğu bir dönemde İsrail’in Haniye operasyonunu gerçekleştirmesinden duyduğu hayal kırıklığını dile getirdi.

İsrail Başbakanı Netanyahu, Biden ve diğer liderlerin ortak açıklamasından kısa bir süre sonra görüşmeyi kabul edeceğini belirtti. Netanyahu’nun ofisinden yapılan açıklamada, “ABD ve arabulucuların teklifinin ardından İsrail, çerçeve anlaşmanın uygulanmasına yönelik ayrıntılar üzerinde anlaşmaya varmak üzere 15 Ağustos’ta müzakere heyetini kararlaştırılan yere gönderecektir” denildi. Ancak Netanyahu’nun bir anlaşmaya varma konusunda ne kadar istekli olduğu belli değil. Kendi güvenlik yetkilileri, başbakanın müzakerecileri tarafından yumuşatılan bir talebi yeniden gündeme getirerek görüşmeleri geciktirdiğinden özel olarak şikâyet ettiler. Başbakan da güvenlik yetkililerini kötü müzakereciler olmakla suçladı.

Hamas’ın ise bir anlaşmaya hazır olup olmadığı henüz belli değil. Grup, Biden ve diğerlerinin ortak açıklamasına henüz yanıt vermiş değil ve masaya dönülse bile Haniye’nin yokluğunda müzakerelere kimin katılacağı belirsizliğini koruyor. Hamas, 7 Ekim’de İsrail’e düzenlenen saldırının mimarlarından biri olduğu belirtilen Yahya Sinvar’ı Haniye’nin yerine atadı ancak Sinvar’ın Gazze’de saklandığı ve aracılar tarafından kolay bir şekilde ulaşılamadığı düşünülüyor. Haniye hayattayken bile Sinvar’ın sığınağından kararları veren kişi olduğu söyleniyordu ve kimse onun kamuoyu önüne çıkmasını beklemiyor.

Biden, Haniye’nin öldürülmesinin ve İsrail’in müzakere masasındaki yeni taleplerinin ateşkese ulaşmaya elverişli olmadığını söyleyerek hem kamuoyu önünde hem de özel görüşmelerinde Netanyahu’yu eleştirdi. Dışişleri Bakanı Blinken da tüm tarafların gerginliği tırmandırıcı adımlar atmayı bırakması ve anlaşmaya varmak için nedenler bulması gerektiğini belirtti. Blinken, Amerikalı yetkililerin İran ve İsrail’le doğrudan konuşmanın yanı sıra müttefik ve ortaklarıyla da yoğun bir diplomasi yürüttüğünü söyledi. Hem Hizbullah hem de İran, İsrail’e misilleme yapma sözü verirken ABD, müttefikini bu tür saldırılara karşı savunmaya yardımcı olmak için bölgeye ek ABD askeri unsurları konuşlandırdı. Biden, Oval Ofis’te Savunma Bakanı Austin ve diğer yetkililerle bir araya gelerek askeri hazırlıkları gözden geçirirken ABD’nin İsrail’in yanında durma kararlılığını tekrarladı.