Rusya Başkanlığındaki BMGK’dan Rusya’ya Sert Eleştiriler

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), New York’ta “BM Sözleşmesi’nin ilkelerinin savunulması yoluyla etkili çok taraflılık” başlıklı toplantıda bir araya geldi. Batılı diplomatlar Rusya’nın dönem başkanlığında düzenlenen toplantıda Rus Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’a ülkesinin Ukrayna’ya yönelik saldırısı nedeniyle sert eleştirilerde bulundu. Toplantıda konuşan BM Genel Sekreteri Antonio Guterres küresel güçler arasındaki çatışma riskinin “tarihi yükseklikte” olduğuna dikkat çekerken Lavrov da dünyanın Soğuk Savaş döneminden “daha tehlikeli” bir eşikte olduğu uyarısında bulundu. ABD’nin BM Büyükelçisi Linda Thomas-Greenfield ise konuşmasında Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini sert bir dille kınarken Lavrov’un BMGK nezdinde toplantı organize etmesini ironi olarak nitelendirdi. Toplantıda çok taraflılık ve BM Şartnamesinin uluslararası hukuk uyarınca korunması gibi teknik konulardaki tartışmaların yanı sıra Sudan’da yaşanan gelişmeler ve Karadeniz Tahıl Koridoru anlaşmasının geleceği gibi konular ele alındı.

Thomas-Greenfield toplantıyla ilgili CNN’e verdiği demeçte toplantının düzenleyicisi olan Rusya’yı iki yüzlülükle suçlayarak, “Rusya’nın Ukrayna’ya karşı tek taraflı, kışkırtılmamış eylemleriyle BM Tüzüğü’nün temsil ettiği her şeye saldırdığı bir dönemde, Rusya Dışişleri Bakanı’nın çok taraflılığın ele alındığı bir toplantı olan Güvenlik Konseyi’ne başkanlık etmesi ironi ve ikiyüzlülüğün somut örneğidir” ifadelerini kullandı. Thomas-Greenfield, “Biz burada otururken, Rusya’nın saldırganlığı devam ediyor. Rus güçleri sivilleri öldürmeye ve yaralamaya devam ediyor. Ukrayna’nın kritik altyapısını tahrip ediyor. Biz burada otururken kendimizi bir sonraki Bucha, bir sonraki Mariupol, bir sonraki Kherson, bir sonraki savaş suçu, bir sonraki vahşet için hazırlıyoruz” şeklinde konuştu.

Toplantıda konuşan Genel Sekreter Guterres, Rusya’nın Ukrayna’da neden olduğu yıkımı kınayarak Rus işgalinin uluslararası hukuku ihlal ettiğini ve Ukrayna halkına “büyük acılar yaşattığını” dile getirdi. Konuşmasında “çok taraflı işbirliğinin BM’in varoluş nedeni olduğunu” hatırlatan Guterres, Birleşmiş Milletler Şartnamesi ile oluşturulan mekanizmaların üçüncü bir dünya savaşının önlenmesinde önemli rol oynadığına vurgu yaptı. Çok taraflı sistemin BM’nin kuruluşundan bu yana hiç olmadığı kadar baskı altında olduğunu ve büyük güçler arasındaki gerilimin had safhaya ulaştığını söyleyen Guterres, “Rusya Federasyonu’nun BM Şartnamesini ve uluslararası hukuku ihlal ederek Ukrayna’yı işgal etmesi, ülkede büyük acılara ve yıkıma yol açmakta ve COVID-19 salgınının tetiklediği küresel ekonomik sıkıntıları artırmaktadır” ifadelerini kullandı.

Nisan ayı Konsey Başkanlığını yürüten Lavrov ise BM merkezli küresel sistemin “derin bir kriz” yaşadığını ileri sürdü. Bahsettiği krizin nedenini bazı üye devletlerin uluslararası hukuku ve BM Şartnamesini “kurallara dayalı bir düzen” ile değiştirme arzusuna bağlayan Lavrov, bu kuralların şeffaf bir şekilde uluslararası müzakerelerde belirlenmediğini vurgulayarak bu tür kuralların yeni ve bağımsız kalkınma merkezlerinin kurulmasını engellemek için hazırlandığını ve uygulandığını savundu. “Hiç kimse Batı’ya onlar adına konuşma hakkı vermedi” diyen Lavrov, Batı’nın çok taraflı sistemi kendi çıkarları için tekrar şekillendirdiğini iddia etti. Ukrayna meselesinin jeopolitik bağlamdan ayrı düşünülemeyeceğinin altını çizen Lavrov, katılımcıları BM Şartnames’inin ilkelerine saygı göstermeye, uluslararası alanda gerçek çok taraflılığı desteklemeye ve Asya, Afrika ve Latin Amerika ülkelerinin temsilini artırmak üzere Konsey’in yapısında reform yapmaya çağırdı.

Avrupa Birliği’nin BM Temsilcisi Olof Skoog da “Rusya bu toplantıyı düzenleyerek kendini BM Sözleşmesi’nin bir savunucusu gibi göstermeye çalışıyor. Gerçeklikten bu kadar uzak olunamazdı. Bu gülünç bir durum” sözleriyle Rusya’yı eleştirdi. Skoog konuşmasında Rusya’nın eylemlerinin uluslararası hukuku ağır bir şekilde ihlal ettiğini ve BM Şartı ile Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Helsinki Nihai Senedi’nin yanı sıra Rusya Federasyonu’nun 1994 tarihli Budapeşte Memorandumu kapsamında Ukrayna’nın egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saygı gösterme yönündeki özel taahhütlerini de açıkça çiğnediğini dile getirdi. Rusya’nın 2008 ve 2014 yıllarında komşularına karşı benzer saldırganlıklarda bulunduğunu hatırlatan Skoog, Moskova’nın eylemlerine etkili bir şekilde cevap verilmezse kurallara dayalı küresel düzene olan güvenin sarsılacağını savundu.

BMGK’nın veto yetkisine sahip beş ülkesinden biri olan Rusya, Ukrayna ve müttefiklerinin eleştirileri arasında Nisan ayı boyunca BM’nin dönem başkanlığını üstlenmişti. Rusya en son Şubat 2022’de, Ukrayna’yı işgalinin hemen öncesinde, konsey başkanlığı yapmıştı. Güvenlik Konseyi Başkanlığı 15 üye ülke arasında alfabetik olarak değişiyor. Lavrov’un Rusya tarafından başkanlık edilen BMGK toplantısına ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken’i de davet ettiği bildirilirken Rus Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergei Ryabkov toplantı öncesi yaptığı açıklamada Lavrov ve Blinken’in bir araya gelmeyi planlamadıklarını belirtti.

Amerikan medyası Moskova yönetiminin Güvenlik Konseyi Başkanlığı sırasının kendisine gelmesini avantaja çevirmeye uğraştığını ve bu nedenle Lavrov’un barış ve diplomasi konulu bir oturuma başkanlık ederek Rusya’nın düşmanlarını kınama fırsatını en üst merciden kullanmaya çalıştığını dile getirdi. Uzmanlar toplantının Rusya’ya Batı’yı gerçek saldırgan olarak göstererek Ukrayna’yı işgaline ilişkin anlatıyı tersine çevirme şansı sunduğu yönünde değerlendirmelerde bulunuyor. Diğer bazı uzmanlar da Lavrov’un BM’deki amacının “bayrağı dalgalandırmak ve ABD’ye rağmen Rusya’nın hala New York’ta bulunabildiğini ve Güvenlik Konseyi’ne başkanlık ettiğini göstermek” olduğunu dile getiriyor.