ABD’den Çin’e Yönelik Yeni Yaptırım ve Yasaklamalar

Biden yönetimi Doğu Türkistan’da yaşayan Uygurlara yönelik zorla çalıştırma, baskı uygulama, toplu gözaltı gibi insan hakları ihlalleri ve yüksek teknolojili gözetim uygulamaları nedeniyle 14 Çin firmasını ekonomik kara listeye aldığını açıkladı. ABD Ticaret Bakanlığı alınan kararda bu şirketlerin insan hakları ihlallerine ve istismarlara karışmasını gerekçe gösterdi. Amerikan Senatosu da Uygurlara yönelik uygulamalar nedeniyle Doğu Türkistan bölgesinden yapılan her türlü ürünün ithalatına yasak getirme kararı aldı. Senato’da kabul edilen ve “Uygur Zorla Çalıştırmayı Önleme Yasası” olarak bilinen yasa Biden yönetiminin soykırım yapıldığı gerekçesiyle Çin’e yönelik attığı son adım oldu.

ABD Ticaret Bakanlığı yaptırımlarla ilgili yaptığı açıklamada aralarında Rus ve İran menşeili şirketler de olmak üzere toplam 34 şirket ve kurumla Çin ordusunun modernizasyonu programlarını doğrudan destekleyen beş şirketi kara listeye aldığını ilan etti. Bu şirketler arasında Çin Elektronik ve Enformasyon Teknolojisi Akademisi, Xinjiang Lianhai Chuangzhi, Shenzhen Cobber, Xinjiang Sailing, Beijing Geling Shentong enformasyon teknolojisi şirketleriyle Shenzhen Hua’antai istihbarat teknolojisi ve Chengdu Xiwu Güvenlik Sistemleri Birliği bulunuyor. Ticaret Bakanı Gina Raimondo yaptığı açıklamada, “Ticaret Bakanlığı, Sincan’da insan hakları ihlallerine geçit veren ya da Amerikan teknolojilerini kullanarak Çin’in istikrar bozucu askeri modernizasyon çabalarını destekleyen kurumları hedef almak için güçlü ve kararlı adımlar atmaya devam ediyor” ifadelerini kullandı. Ticaret Bakanlığı geçen ay da Çin’in azınlıkları zorla çalıştırmakla suçlanan beş şirket ve diğer Çin kurumlarını kara listeye almıştı.

Alınan son kararlar, Biden yönetiminin Doğu Türkistan’daki insan hakları ihlallerinin daha da kötüleşmesi nedeniyle Çin’e uygulanan baskının artırılmasını hedefliyor. Ekonomik kara listeye alınan kurumların genellikle ABD Ticaret Bakanlığı’na ruhsat başvurusunda bulunmaları zorunlu. Bu şirketler, ABD’li tedarikçilerden ürün temin etmek için izin başvurusu yaparken oldukça sıkı bir denetimden geçiriliyor. ABD hükümeti daha önce de bölgede yüksek teknoloji ürünü aygıtlarla gözetim yaptığı suçlamaları yöneltilen Çin firmalarını hedef almıştı. ABD geçen yıl “zorla çalıştırmayla üretildiği” gerekçesiyle Çin’in Doğu Türkistan’daki Uygur Özerk Bölgesi’nden pamuk ve domates ithalatını yasaklama kararı aldığını duyurmuştu. ABD gümrük yetkilileri de Uygur Özerk Bölgesi’nde “zorla çalıştırma” ile üretildiğinden şüphelenilen tüm ürünlerin tedarik zincirlerinden çıkarılması için önlemler alınacağını belirtmişti.

Senato’da oybirliğiyle kabul edilen Uygur Zorla Çalıştırmayı Önleme Yasası‘na göre Sincan bölgesinden gelen ürünlerin üretiminde Uygurlar ya da Müslümanların zorla çalıştırılmasına dair herhangi bir kanıt olması durumunda ürünün ABD tarafından satın alınması yasaklanıyor. Yasanın yürürlüğe girmesi için Temsilciler Meclisi’nden geçmesi ve ardından ABD Başkanı Joe Biden tarafından da onaylanması gerekiyor. Yasayı hazırlayan senatörlerden Cumhuriyetçi Marco Rubio yaptığı açıklamada, “Çin yönetiminin insanlığa karşı suçlarına göz yummayacağız ve Çinli şirketlerin bu korkunç tacizlerden kazanç sağlamasına izin vermeyeceği. Hiçbir ABD şirketi bu tacizlerden kazanç elde etmemeli. Hiçbir ABD vatandaşı, bu kölelikle üretilen ürünlerden satın almamalı” ifadelerini kullandı.

Senato’da oybirliğiyle kabul edilen Uygur Zorla Çalıştırmayı Önleme Yasası‘na göre Sincan bölgesinden gelen ürünlerin üretiminde Uygurlar ya da Müslümanların zorla çalıştırılmasına dair herhangi bir kanıt olması durumunda ürünün ABD tarafından satın alınması yasaklanıyor. Yasanın yürürlüğe girmesi için Temsilciler Meclisi’nden geçmesi ve ardından ABD Başkanı Joe Biden tarafından da onaylanması gerekiyor. Yasayı hazırlayan senatörlerden Cumhuriyetçi Marco Rubio yaptığı açıklamada, “Çin yönetiminin insanlığa karşı suçlarına göz yummayacağız ve Çinli şirketlerin bu korkunç tacizlerden kazanç sağlamasına izin vermeyeceği. Hiçbir ABD şirketi bu tacizlerden kazanç elde etmemeli. Hiçbir ABD vatandaşı, bu kölelikle üretilen ürünlerden satın almamalı” ifadelerini kullandı.

Sincan’da zorla çalıştırma ve soykırım yapıldığı suçlamalarını reddeden Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Wang Wenbin, “Çin tarafı, Çin şirketlerinin meşru hak ve çıkarlarını koruma altına almak için gereken tüm adımları atacaktır. ABD’nin Çin’in içişlerine karışma girişimlerini reddediyoruz” şeklinde konuştu. ABD’yi ticari ve ekonomik konuları siyasallaştırmakla suçlayan Wang, yaptırımların ABD’deki ve diğer ülkelerdeki birçok yatırımcıya zarar verdiğini ifade etti. Pekin yönetimi Uygur Müslümanlarına uyguladığı baskı ve zulüm siyasetini “terörle mücadele” adı altında meşrulaştırmaya çalışıyor.