Amerikan Merkez Bankası’nın Bağımsızlığı Tartışılıyor

Başkan Trump, daha önce görevden almakla tehdit ettiği Federal Reserve (Fed) Yönetim Kurulu Üyesi Lisa Cook’u görevden aldığını duyurdu. Trump, Cook’un birden fazla konut kredisi sözleşmesinde yanıltıcı beyanda bulunmuş olabileceğini iddia ederek göreviyle çelişen bir suç işlediğini belirtti. Cook ise suçlamaları reddederek görevine devam edeceğini ve Trump’ın kendisini yasal olarak görevden alamayacağını açıkladı. Uzun süredir Fed üzerinde artan siyasi baskı ile birlikte bu gelişme kurumun bağımsızlığına yönelik endişeleri artırdı. Trump’ın son dönemde Fed üzerindeki etkisini artırmaya dönük hamleleri, Merkez Bankası’nın özerkliğini zedeleyecek gelişmeler olarak değerlendiriliyor. 

Trump’ın hedefinde yer alan Fed’in üst kadrolarında yakın zamanda yapılacak değişiklikle Trump’a yakın bir ekibin para politikalarına karar vermede uzun yıllar etkili olması bekleniyor. Artan siyasi baskılar, yalnızca kurumsal bağımsızlık tartışmalarını değil, aynı zamanda siyasi kutuplaşmanın ekonomi politikalarını doğrudan etkileme riskini de gündeme taşıyor. Trump’ın Fed Yönetim Kurulu Üyesi Lisa Cook’u görevden alma girişimi, ABD Merkez Bankası’nın bağımsızlığına yönelik ciddi bir müdahale olarak değerlendirilebilir. Trump, 2021 yılında Cook’un iki farklı evi birincil ikamet adresi olarak göstermeye çalıştığını öne sürerek ev kredisi dolandırıcılığı iddiasında bulundu. Ancak bu suçlama herhangi bir yargı sürecinden geçmeden kamuoyuna sunuldu. 

Normal koşullarda Cook’un görev süresi 2038’e kadar devam ediyor ve görevden alma işlemi, yalnızca açık hukuki ihlallerin veya yüz kızartıcı suçların varlığı halinde uygulanabiliyor. Cook, kendine yöneltilen suçlamaları reddederken, Trump’ın istifa çağrılarına karşı çıkarak görevine devam edeceğini belirtti. Trump, daha önce de Fed Başkanı Jerome Powell’ı hedef alarak, faiz oranlarını yeterince hızlı düşürmediği gerekçesiyle görevden almayı düşündüğünü ifade etmişti. Powell ise Trump’ın yoğun baskısına rağmen politika faizini sabit tutma kararlılığını sürdürmüştü. Ancak geçtiğimiz hafta, Powell siyasi baskıların ortasında daha yumuşak bir tonda konuşarak Eylül ayında faiz indiriminin gündeme gelebileceğini ima etmişti. Her ne kadar Fed kendi içerisinde faiz indirimi kararı alsa da Trump ve destekçileri muhtemel bir faiz indirimini siyasi bir zafer olarak yorumlayabilir.

Trump’ın Fed özelindeki hamlesini sadece kısa dönemli bir hesaplaşma olarak değerlendirmemek gerekiyor. Fed’in karar alma yapısı, merkezden atanan yedi yöneticiyle ülke genelindeki 12 bölgesel başkan arasında bir dengeye dayanıyor. Ancak Cook’un görevden alınması durumunda, Trump’ın yeni atamalarla birlikte Fed Yönetim Kurulu’nda çoğunluğu elde etme ihtimali doğacak. Bu da, Trump’ın faiz politikalarında daha belirleyici hale gelmesini sağlayabilir. Nitekim, Ağustos başında Biden tarafından atanmış bir üyenin istifasıyla boşalan koltuğa Trump’ın ekonomi danışmanı Stephen Miran aday gösterildi.

Eğer Trump, Cook’un görevden alınmasında başarılı olursa, yedi üyeden oluşan Fed yönetim kurulunda çoğunluk kendi atadığı isimlerden oluşacak. Bu durum yalnızca faiz politikalarını değil, aynı zamanda Fed’in uzun vadeli kurumsal yapısını ve bağımsızlığını da dönüştürebilir. Normal şartlar altında Fed üyeleri 14 yıllık sürelerle ve kademeli olarak atanıyor. Bu sistem, başkanların kısa vadede kurulun çoğunluğunu değiştirmesini engellemek amacıyla oluşturulmuş bir denge mekanizması mantığına dayanıyor. Şu anda Trump’ın görev süresi içerisinde normal şartlarda sadece Fed Başkanı Powell’ın görev süresi doluyor. Mayıs 2026’da sona erecek olan Fed Başkanı Powell’ın görev süresi de Trump’ın yeni bir başkan atamasının önünü açıyor. Ancak son yıllarda görev süresi dolmadan istifa eden üyeler de göz önüne alındığında Trump Fed üzerinde uzun vadeli etkisi olabilecek bir kadroyu atayabilir. 

Trump tarafından atanan üyelerin çoğunluğu, düşük faiz politikasını benimseyen isimlerden oluşuyor. Nitekim son toplantıda, Trump’ın atadığı iki üye faiz indiriminden yana oy kullanarak, kurulun faizleri sabit tutma kararına muhalefet etmişti. Bu durum, Fed’in kısa vadeli büyümeyi önceleyen ve siyasal yönlendirmeye açık bir yapıya bürünebileceğine dair kaygıları artırıyor. Öte yandan, 2026 başında tüm bölgesel Fed başkanlarının yeniden atanma sürecine girmesi, Trump’ın kurumsal etki alanını daha da genişletme potansiyelini beraberinde getiriyor.

Trump’ın Fed üzerindeki etkisini artırma yönündeki adımları, Kongre tatilden döndüğünde büyük bir siyasi mücadeleye dönüşebilir.. Cook’un görevden alınması kararı, Stephen Miran’ın Fed üyeliği adaylığı etrafında zaten yükselmekte olan tartışmaları daha da alevlendirebilir. Miran’ın adaylığı önümüzdeki hafta Senato Bankacılık Komitesi’nde görüşülecek. Ancak bu oturumun yalnızca bir atamayı değerlendirmekle sınırlı kalması beklenmiyor. Oturum aynı zamanda Cumhuriyetçilerin Trump’ın Fed’i yeniden şekillendirme stratejisine ne ölçüde destek vereceğinin de bir göstergesi olacak.

Cumhuriyetçi bazı senatörler, uzun süredir Merkez Bankası’nın yürütme organından bağımsız kalmasının gerekliliğini savunuyor. Bu çerçevede Cook’un görevden alınması, hukuki bir mücadeleyi tetikleyeceği neredeyse kesin olan bir süreç olarak değerlendiriliyor. Söz konusu girişim, yalnızca Stephen Miran’ın onay sürecini zorlaştırmakla kalmayabilir, aynı zamanda Fed’in bağımsızlığını önemseyen bazı Cumhuriyetçi senatörlerin Trump’tan uzaklaşmasına da zemin oluşturabilir. Demokratlar ise bu fırsatı, Miran’ın adaylığı üzerinden Fed’in bağımsızlığına yönelik siyasi baskıları kamuoyunun gündemine taşımak için değerlendirmeyi amaçlıyor.

Trump’ın Cook’u görevden alma girişimi, her ne kadar Fed’in kurumsal bağımsızlığına yönelik kaygıları artırsa da, piyasalarda ilk etapta beklenen ölçüde bir sarsıntı yaratmadı. S&P 500 endeksi hafif yükselirken, tahvil piyasasındaki tepkiler de sınırlı kaldı. Bazı ekonomistler bu durumu, piyasaların henüz tehdidin ciddiyetini tam olarak kavrayamamış olmasına bağlıyor. Bununla birlikte, kısa vadede piyasaların faiz oranlarında düşüş beklentisine odaklandıkları için gelişmeleri olumlu karşıladığı söylenebilir. Nitekim Cook’un görevden alınması ve Powell’a yönelik muhtemel yeni baskılar, Trump’ın faiz indirimi ajandasını destekler nitelikte yorumlanıyor. Bu da hisse senedi piyasasında iyimser bir hava yaratıyor. Ancak uzun vadede Fed’in siyasi müdahaleye açık hale gelmesi, yatırımcı güvenini zedeleyebilir, enflasyon beklentilerini yükselterek uzun vadeli tahvil faizlerinde artışa yol açabilir.

Trump’ın Cook’u görevden alma hamlesi, yalnızca kişisel bir hesaplaşma ya da siyasi bir mesajdan ibaret değil aynı zamanda uzun vadeli sonuçlar doğurma potansiyeli taşıyan bir müdahale olarak yorumlanabilir. Fed üyeliklerinin yapısal olarak uzun dönemli ve istikrarlı şekilde kurgulanmış olması, siyasi dalgalanmalardan uzak bir para politikası hedefiyle şekillendirilmişti. Ancak Trump’ın yargı süreci olmaksızın görevden alma girişimi, bu dengeyi sarsıyor ve Merkez Bankası’nın siyasi baskılara karşı kırılganlığını yeniden gündeme getiriyor. Her ne kadar piyasalar kısa vadede bu gelişmeyi olumlu faiz indirimi beklentisiyle karşılasa da, kurumsal özerkliğin zedelenmesi uzun vadede yatırımcı güvenini sarsabilir ve ekonomik istikrarı tehdit edebilir. Bu gelişmeler ışığında Eylül ayında faiz indirimi sinyalleri veren Fed’in ise nasıl bir adım atacağı henüz bilinmiyor.