İran Nükleer Görüşmelerinde Son Aşamaya Gelindi

İran nükleer anlaşmasının canlandırılması ve tam olarak uygulanması için yürütülen müzakerelerde son aşamaya gelindiği ve kısa süre içinde sonuç alınmasının beklendiği açıklandı. Eski Başkan Trump’ın 2018’de çekildiği, Kapsamlı Ortak Eylem Planı (JCPOA) olarak bilinen nükleer anlaşmaya geri dönme müzakereleri uzun süredir Avusturya’nın başkenti Viyana’da Avrupa Birliği koordinatörlüğünde yürütülüyor. Biden yönetimi gelinen son aşamada müspet bir sonuç alınabilmesi adına iyi niyet göstergesi olarak İran’ın sivil nükleer faaliyetleriyle ilgili yaptırım muafiyetlerini geri getirirken bazı Cumhuriyetçi senatörler Kongre’nin onayı olmadan İran’la yapılacak herhangi bir nükleer anlaşmaya karşı çıkacakları konusunda uyarıda bulundu.

Viyana’da yeniden başlayan görüşmeler hakkında bilgi veren ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan üst düzey bir yetkili, İran ile dolaylı görüşmelerin “son döneme” girdiğini ve tüm tarafların zor siyasi kararlar almak zorunda kalacağını söyledi. Reuters’e konuşan ve isminin açıklanmasını istemeyen yetkili, “tüm tarafların temel önceliklerine göre bir farklılıklar listesi hazırlandığını ve siyasi kararların alınma zamanının geldiğini” belirtti. Washington’un nükleer anlaşma ile ilgisi bulunmayan bazı yaptırımların kaldırılması konusunda yapabileceklerini masaya koyduğunu kaydeden yetkili bu aşamadan sonra “Tahran’ın JCPOA anlaşmasına dönmek için gerekli kararları alması gerektiğini” ifade etti. Yetkili, İran’ın nükleer ilerleme hızına bakıldığında anlaşmaya varmak için önlerinde yalnızca birkaç hafta kaldığını hatırlattı. İran’la anlaşmaya varılamaması durumunda Washington’un Tahran’ın denetimsiz nükleer programı karşısında ekonomik, diplomatik ve diğer baskıları arttırmak için adımlar atmak zorunda kalacağını belirten yetkili, ABD’nin İran ile doğrudan görüşmelere başlama isteğini yineledi.

Rusya’nın nükleer görüşmelere katılan heyetinden Mihail Ulyanov, İran nükleer anlaşmasının yeniden uygulanmasıyla ilgili nihai belgenin taslağının artık hazır olduğunu, görüşmelerin en kısa zamanda tamamlanabileceğini söyledi. Ulyanov, “Mevcut aşama son olarak adlandırılabilir. Nihai belgenin taslağı hazır. Ek çalışma gerektiren birkaç madde var ama dosya artık masada. Oldukça hacimli, 20 sayfadan fazla. Bu taslak görüşmeleri oldukça kısa sürede tamamlama fırsatını veren bir temel niteliğinde” dedi. Ulyanov, “Her halükârda görüşmeleri mümkün olan en kısa zamanda, tercihen bu ay içerisinde tamamlamaya çalışacağız” şeklinde konuştu. Twitter üzerinden de bir paylaşımda bulunan Ulyanov, “Müzakereler, sonuca ulaşmak için tüm katılımcılardan kararlılık ve çaba gerektiren son aşamaya gelmiş görünüyor“ ifadelerini kullandı.

Müzakerelerde son döneme girilirken Biden yönetimi İran’ın sivil nükleer faaliyetleriyle ilgili yaptırım muafiyetlerini geri getirdiğini açıkladı. ABD Dışişleri Bakanlığı yetkililerinin açıklamasına göre Tahran yönetimine verilmiş bir imtiyaz olarak değerlendirilmemesi gereken muafiyetler, Rusya, Çin ve Avrupa gibi İran’ın nükleer programının barışçıl kısımlarıyla JCPOA nükleer anlaşma kapsamında işbirliği yapan ülkelere yönelik yaptırım tehdidini ortadan kaldırma amacı güdüyor. Muafiyetler eski Başkan Trump döneminde İran’a uygulanan “maksimum baskı” politikası çerçevesinde iptal edilmişti. Washington yönetiminin iyi niyet göstergesi olarak nitelendirilebilecek muafiyetlerin herhangi bir karşılık beklenmeden geri getirildiği belirtiliyor.

Muafiyetlerin geri getirilmesiyle ilgili olarak Dışişleri Bakanı Blinken’in Kongre’ye bir rapor gönderdiği duyuruldu. Raporda muafiyetlerin geri getirilmesinin Viyana’daki müzakereleri olumlu etkileyeceği belirtiliyor. Muafiyetler, JCPOA’nın tam olarak uygulanmasının sağlanması konusunda bir anlaşmaya varılmasına yardımcı olmak ve İran’ın taahhütlerini yerine getirmesinin zeminini hazırlamak amacını taşıyor. ABD’nin nükleer güvenlik çıkarlarına uygun olduğu belirtilen muafiyetlerin ayrıca nükleer yayılmanın önlenmesi ve İran’ın nükleer faaliyetlerini kısıtlama amacına yardımcı olması bekleniyor. Konuyla ilgili sosyal medya üzerinden paylaşımda bulunan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price muafiyetlerin geri getirilmesiyle İran’a uygulanan yaptırımlarda bir hafifleme olmadığını sadece uluslararası ortaklarının nükleer silahsızlanma konusunda İran’la ilgili araştırmalarında işlerini kolaylaştırma gayesi taşıdıklarınısavundu.

Öte yandan Senatör Ted Cruz liderliğindeki bazı Cumhuriyetçi senatörler, Başkan Biden’ı Kongre’nin onayı olmadan İran’la yapılacak herhangi bir nükleer anlaşmaya karşı çıkacakları konusunda uyardı. Senatörler, Biden’a gönderdikleri bir mektupta, Amerikan yönetiminin İran’la varılacak herhangi bir nükleer anlaşmayı düzenleyecek yasalara bağlı kalınması için “tüm seçenekleri ve mevcut nüfuzlarını” kullanacaklarını bildirdi. Biden’ın Kongre’yle ilgili yasal yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde, yeni anlaşmanın uygulanmasına engel olacaklarını belirten senatörler, bunu nasıl yapacaklarıyla ilgili detay vermedi. Senatörler ayrıca İran’la varılacak herhangi bir nükleer anlaşmanın Senato’nun üçte ikisinin tavsiyesi ve onayını alması gerektiğini savundu.