Karadeniz Tahıl Anlaşması Uzatıldı

Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması’nın uzatılmasının ardından Washington yönetimi, çabalarından dolayı Türkiye ve BM’ye teşekkür etti. Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Koordinatörü John Kirby, günlük basın toplantısında yaptığı açıklamada anlaşmanın uzatılması dolayısıyla Türkiye ve BM’ye minnettar olduklarını belirterek, bu sayede tonlarca tahılın savaş sebebiyle gıda kıtlığı yaşayan düşük ve orta gelirli ülkelere ulaştırılabileceğini dile getirdi. Daha önce 4 ay olarak uzatılan anlaşma Rusya’nın ısrarı üzerine 60 günle sınırlı tutuldu. Biden yönetimi Tahıl Sevkiyatı Anlaşması’nın imzalanmasından önce Rusya’yı gıda krizini “silahlaştırmakla,” “kasti olarak körüklemekle” ve yaptırımlara karşı “şantaj aracı” olarak kullanmakla suçluyordu.

BM Sözcüsü Stephane Dujarric anlaşmanın uzatılmasındaki çabaları ve sağladığı diplomatik destekten dolayı Türkiye’ye teşekkür etti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da anlaşmanın uzatılmasıyla ilgili yaptığı konuşmada, “Rusya ve Ukrayna’nın esir takaslarıyla birlikte savaştan sonraki en önemli uzlaşma konusu olan Tahıl Koridoru Anlaşması’nın süresi bugün itibarıyla bitiyordu. Her iki tarafla da yaptığımız görüşmeler sonunda 19 Mart’ta bitecek olan anlaşma süresinin uzatılmasını sağladık” ifadelerini kullandı. BM İnsani İşlerden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı ve Acil Yardım Koordinatörü Martin Griffiths de anlaşmanın küresel gıda güvenliği için hayati derecede önemli olduğuna vurgu yaparak anlaşma sayesinde bugüne kadar 25 milyon tona yakın gıda maddesinin ihraç edildiğini belirtti.   

“Tahıl Koridoru Anlaşması” veya “Karadeniz Tahıl Girişimi” olarak adlandırılan anlaşma ilk olarak BM ve Türkiye’nin desteğiyle, Rusya ve Ukrayna arasında geçen yıl temmuz ayında İstanbul’da imzalanmıştı. Ukrayna limanlarından tarımsal ürün ihracatı yapılmasına olanak sağlayan anlaşma tahıl arzındaki küresel sıkıntıyı hafifleterek fiyatların düşmesini temin etmişti. Son olarak 19 Kasım’da 120 gün süreyle uzatılan anlaşmasının süresi 18 Mart’ta doluyordu. 

Ukrayna Altyapı Bakanı Oleksandr Kubrakov Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, Tahıl Koridoru Anlaşması’nın süresinin 120 gün daha uzatıldığını duyurmuştu. Ancak Moskova yönetiminin ısrarı sonucu anlaşmanın uzatılması 60 günle sınırlı kaldı. Anlaşmanın sadece iki ay uzatılmasını eleştiren Kiev yönetimi, Rusya’yı anlaşma kurallarını ihlal etmekle suçladı. Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova ise Rusya’nın anlaşmanın 60 güne kadar uzatılmasını kabul ettiğini belirterek bu bilginin tüm taraflara sadece sözlü olarak değil, özel nota ile bildirildiğini söyledi.

Rusya anlaşmadan memnun görünmüyor. Daha önce anlaşmayı askıya alarak sorun çıkaran Kremlin, son olarak anlaşmanın süresini 60 günle sınırlı tuttuğunu duyurdu. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, talepleri karşılanmazsa iki ay sonra anlaşmadan tamamen çekilmekle tehdit etti. Rusya anlaşmadan beklediği faydayı elde edememiş görünüyor. Ukrayna’nın tahıl ihracat seviyesi anlaşmanın imzalanmasının hemen ardından savaş öncesi oranlarına ulaşırken Rusya kendi ihracat rakamlarının çok gerisinde kaldı. BM yetkililerinin belirttiği gibi tarım ürünleri konusunda Rusya’ya yönelik herhangi bir yaptırım olmasa da taşımacılık, bankacılık ve sigortacılık gibi alanlarda faaliyet gösteren şirketlerin yaptırımlara maruz kalmaktan çekinmesinden dolayı Rusya gübre ve tarım ürününü ihraç etme konusunda sıkıntı yaşıyor. Anlaşmanın uygulanmasında yaşanan sorunları ön plana çıkaran Kremlin’in bu konularda çözüm bulunmasını ve kendilerine garanti verilmesini talep ettiği belirtiliyor. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres daha önce yaptığı açıklamalarda en kısa sürede Rus gıda ve gübre ihracatının önünde duran engelleri kaldırmaya çalışacaklarını duyurmuştu.

ABD ve Batılı devletler Rusya’nın enerji ve gıda krizlerini silah olarak kullandığını savunuyorlar ancak Ukrayna’da yürüttüğü savaşta ciddi mali sıkıntılar yaşayan Rusya önemli gelir kalemlerinden olan tarım ürünü ihracatını kısmak değil aksine daha da artırmak istiyor. Rusya ayrıca bu yıl 95 milyon tonla rekor seviyede buğday üretimi gerçekleştirmiş durumda ve depolama sıkıntısı yaşıyor. Rusya, Avrupa’ya karşı enerji ve gıda kozlarını çekinmeden kullanırken başta Ortadoğu ülkeleri olmak üzere kendisine karşı olmayan birçok ülkenin zor duruma düşmesini tetikleyen bir devlet olarak görülmeyi stratejik olarak istemiyor. Bazı uzmanlar, Ortadoğu’da yaşanacak bir gıda krizinin Rusya’nın Türkiye ve Suudi Arabistan gibi nispeten iyi ilişkiler sürdürdüğü devletlerle arasının açılmasına neden olabileceğini düşünüyor. Ayrıca küresel güç olma iddiasında bulunan Rusya, gıda krizinden etkilenecek birçok yoksul ülkeyi karşısına alarak uluslararası camiada büsbütün yalnızlığa itilmek istemiyor.