Rusya-Ukrayna Arasında “Kirli Bomba” Tartışması Büyüyor

Rusya ve Ukrayna arasındaki savaş hız kesmeden devam ederken Moskova ve Kiev’in son günlerde “kirli bomba“ kullanma ihtimali konusunda karşılıklı suçlamalarda bulunması ABD ve Batılı devletleri endişeye sevk etti. Nükleer güç kullanımıyla ilgili tartışmalarının yaşandığı bir dönemde Rusya’nın nükleer tatbikat gerçekleştirmesi ise kaygıları daha da derinleştirdi.  Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna’nın radyoaktif serpinti yaratacak bir bomba kullanma planları yaptığını ileri sürerken, Washington yönetimi ise Rus liderin bu açıklama ile savaşı tırmandırma ve gerçekleştirmek istediği saldırı için bahane bulma arayışı içinde olduğuna vurgu yaptı. Savaşın başından beri çatışmaların yayılmasını engelleme ve nükleer güç kullanılmasını önleme siyaseti izleyen Washington yönetimi bir yandan Ukrayna’ya destek vermeye devam ederken diğer yandan Rusya ile iletişim kanallarını da açık tutmaya çalışıyor. Moskova ile ihtilafı giderme hattını açık tutmaya çalışan Washington yanlış anlaşılmalara mahal vermemek adına iletişimi direkt olarak değil yan kanallar vasıtasıyla sürdürmeyi tercih ediyor.

Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Türkiye, Fransa ve İngiltere savunma bakanlarıyla gerçekleştirdiği telefon görüşmelerinde “Kiev yönetiminin kirli bomba kullanımını içeren olası provokasyonlarından endişe duyduğunu“ dile getirdi. Şoygu daha sonra ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Pentagon, kısa biraçıklama yayınlayarak görüşmede iki ülke arasındaki iletişimin devam etmesinin önemine vurgu yapıldığı ve Ukrayna’daki durum dahil uluslararası güvenlikle ilgili konuların konuşulduğunu kaydetti. Her iki ülkenin bakanlıkları da görüşmeye ilişkin detay vermekten kaçındı.  

Austin-Şoygu görüşmesinden kısa bir süre sonra ABD, İngiltere ve Fransa dışişleri bakanları ortak bir açıklamayayınlayarak Rusya’nın Ukrayna’nın kirli bomba kullanacağı yönündeki iddialarını reddettiklerini ve gerginliği artırmak için kullanılacak bahaneleri kabul etmeyeceklerini belirtti. Bakanlar Ukrayna’nın yanında durmaya ve destek vermeye devam edeceklerinin altını çizdi. Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodomir Zelenskiy ise Kremlin’in iddialarını yalanlarken Rusya’yı “bu savaşta akla gelebilecek her türlü pisliğin kaynağı” olmakla suçladı. Ukrayna Savunma Bakanı Oleksii Reznikov da sosyal medya üzerinden açıklamalarda bulunarak “Kirli bomba fikri bize iğrenç geliyor. Birleşmiş Milletler Uluslararası Atom Enerjisi Kurumunun izleme misyonlarını Ukrayna’ya davet ediyoruz. Dünya, Rusya’nın nükleer şantajına cevap vermeli. Budapeşte Memorandumunun 4. paragrafına uyulmasını talep ediyoruz” ifadelerini kullandı ve “Rusya’nın nükleer terörizmini durdurun” mesajı verdi.

Başkan Joe Biden, Rusya’yı Ukrayna’ya karşı taktik nükleer silah kullanmaması konusunda uyararak, “Rusya taktik nükleer silah kullanırsa inanılmaz ciddi bir hata yapar“ dedi. Gazetecileri açıklamalarda bulunan Biden kendisine yöneltilen “Rusya’nın kirli bombalı bir saldırı hazırlığında olup olmadığı ve böyle bir saldırının ardından Ukrayna’yı suçlayacağını düşünüp düşünmediğiyle” ilgili bir soruya yanıt vererek, “Rusya taktik nükleer silah kullanırsa inanılmaz ciddi bir hata yapar. Bunun henüz bir sahte bayrak operasyonu olduğunun garantisini veremem. Bunu bilmiyoruz. Bu, çok ciddi bir hata olur” ifadelerini kullandı.

Öte yandan Moskova yönetimi iddianın arkasında durmaya devam ediyor. Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov, gazetecilere yaptığı açıklamada, Ukrayna’nın kirli bomba kullanmasıyla ilgili mevcut tehdide işaret eden bilgilere sahip olduklarını belirtti. “Elimizde Ukrayna’nın böyle bir terörist sabotaj için hazırlandığını gösteren bilgiler var” diyen Peskov, Rusya, uluslararası toplumun bu sabotajı önlemesi için söz konusu bilgileri uluslararası toplumun dikkatine sunduklarını” kaydetti. BM Güvenlik Konseyi’nin kapalı toplantısında Ukrayna’nın ‘kirli bomba’ kullanma planlarıyla ilgili kanıtları sunduklarını söyleyen Peskov, Rusya’nın bundan sonra daha enerjik adımlar atacağını belirtti. Batılı ülkelerin açıklamalarına da yanıt veren Peskov, “Rusya’nın ilettiği bilgilere inanılmaması, kirli bomba kullanılmasına yönelik tehlikeyi ortadan kaldırmıyor. Böyle bir tehdit var ve bu bilgi savunma bakanının muhataplarına iletildi. İnanıp inanmamak onlara kalmış.” ifadelerini kullandı.

Radyoaktif malzeme içeren geleneksel patlayıcılara “kirli bomba” adı veriliyor. Bu tip patlayıcılar infilak ettiğinde havaya radyoaktif maddeler saçılıyor. Patlama en fazla 4-5 kilometre çapında bir alanda etkili oluyor ancak etkilenen bölge yıllar boyunca canlılar için yaşanılamaz hale geliyor. Kirli bombanın yapımında zenginleştirilmiş radyoaktif malzemeye ihtiyaç duyulmadığı için elde etmesi kolay ve maliyeti de oldukça düşük. Kirli bomba bugüne kadar hiçbir savaşta kullanılmadı ve bilindiği kadarıyla hiçbir ülkenin envanterinde bu tip bir silah bulunmuyor.

Savaş Araştırmaları Enstitüsünün (ISW) yayınladığı bir rapora göre Kremlin yönetimin kirli bomba kullanımıyla ilgili iddiaları gündeme taşımasının arkasındaki nedenler arasında korku salarak Batılı ülkelerin Ukrayna’ya yönelik askeri yardımlarını durdurma veya en azından yavaşlatma hedefi bulunuyor. Rusya’nın kendisinin Ukrayna’da kirli bomba patlatmayı planladığı ve suçu da Ukrayna birliklerine atacağı yönünde iddialar olsa da birçok askeri uzman kirli bombanın kendi birliklerine ve kontrolü altındaki topraklara da zarar verebileceği için Rusya’nın böyle bir provokasyona girişebileceğine ihtimal vermiyor.