Türkiye’ye F-16 Satışının Önü Açıldı mı?

Senato Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Bob Menendez hakkında yürütülen rüşvet soruşturmasının ardından geçici olarak komite başkanlığından ayrıldığını açıkladı. Türkiye’nin F-16 satın alma sürecinde önünün açıldığı değerlendirilirken görevi devralan yeni Başkan Senatör Ben Cardin Türkiye’nin talebini değerlendireceğini ve İsveç’in NATO üyeliği dışında başka konuların da kararında etkili olacağını söyledi. Türkiye 2021 yılı Ekim ayında 40 adet Lockheed Martin yapımı F-16 savaş uçağı ve yaklaşık 80 adet de modernizasyon kiti alma talebinde bulunmuştu. Menendez, İsveç’in NATO üyeliğinin onaylanmasının yanısıra Yunanistan’la ilişkilerde gerilimin düşürülmesi, insan hakları konularında ilerleme gibi şartları gözettiğini belirterek, Türkiye’ye F-16 satışına karşı çıkıyordu.

Türkiye karşıtlığının yanı sıra Ermeni ve Yunan lobilerine yakınlığıyla bilinen Bob Menendez, Senato Dış İlişkiler Komitesi Başkanı olarak silah satışlarını bloke edebildiği için Türkiye’nin F-16 satın alma sürecindeki en büyük siyasi engellerden biri olarak görülüyordu. Menendez komite başkanlığını bırakmış olsa bile üyeliği devam ettiği için halen F-16 satışına engel çıkarma ihtimali bulunuyor ancak komite başkanının değişmesi Türkiye’ye F-16 satışına sıcak bakan Biden yönetimin işini biraz daha kolaylaştıracağı yorumları yapılıyor.

Türkiye’ye F-16 satışı Başkan Biden ve Kongre’deki Demokratlar arasında dış politikadaki en ciddi anlaşmazlıklardan biri olarak ön plana çıkıyor. Biden satışa onay verirken başta Menendez olmak üzere bazı Demokrat senatör ve Kongre üyeleri itirazlarını dile getiriyordu. Biden, Madrid’de gerçekleştirilen NATO liderler zirvesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmüş ve Türkiye’ye F-16 satışı konusuna olumlu baktığını söylemişti. Biden yaptığı açıklamada, “Türkiye’ye F-16 uçaklarını satmalıyız. Bunu yapmamak bizim çıkarımıza değil. Aralık’tan beri tutumumu değiştirmediğimi kendilerine ifade ettim. Bir karşılık da olmadığını ve sadece satmamız gerektiğini söyledim. Bunu yapabilmek için ihtiyacım olan şey Kongre onayı. Bu onayı alacağımızı düşünüyorum” şeklinde konuşmuştu. Biden satışa onayla Türkiye’nin İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğine destek vermesi arasında bir bağlantı olmadığına özellikle dikkat çekmişti.

Senato Dış İlişkiler Komisyonu başkanlığını Menendez’den devralan Senatör Ben Cardin gazetecilere yaptığı açıklamada, Türkiye’nin F-16 satın alma talebini değerlendireceğini ve İsveç’in NATO üyeliği dışında başka konuların da kararında etkili olacağını söyledi. NATO büyükelçiler toplantısında Türk yetkililerle İsveç’in NATO üyeliğini görüştüğünü belirten Cardin, “Önümüzdeki ayın ilk kısmında bunun halledileceğini iddia ediyorlar. Bu doğruysa o zaman en azından NATO konusunu çözmüş olacağız. Ancak önümüzdeki süreçte NATO katılımına ek olarak görüşmelerimizin parçası olması gereken başka konular da var” şeklinde konuştu.

Menendez’in hakkındaki rüşvet davası sonuçlanıncaya kadar Senato Dış İlişkiler Komisyonu başkanlığından ayrılmış olması Türkiye’de F-16 sürecine ilişkin beklentileri artırırken uzmanlar, Ankara ve ABD Kongresi arasındaki ilişkilerde yeni bir başlangıç ihtimali olabileceğini söylemekle birlikte ilişkilerdeki sorunların sadece Menendez gibi tek bir kişiye bağlı olmadığına dikkat çekiyor. ABD’nin eski Ankara Büyükelçisi James Jeffrey, Menendez’in başkanlıktan ayrılmasıyla ABD Kongresi’nin F-16 satışına onay verme ihtimalinin daha yüksek olduğu görüşünde. Bazı senatörlerin geçen şubat ayında Başkan Biden’a bir mektup yazdıklarını ve F-16 satışını İsveç’in NATO üyeliğine bağlamış olduklarını hatırlatan Jeffrey, Menendez’in o mektupta imzasının bulunmadığına dikkat çekerek bu durumun İsveç’in NATO üyeliği onaylansa bile F-16 anlaşmasının Senato’da bloke edileceğine ilişkin şüphelere yol açtığını kaydediyor ve gelinen noktada en azından bu ihtimalin çok daha düşük olduğunu dile getiriyor.

Diğer Kongre üyelerinin de İsveç’in NATO üyeliğinin onaylanması beklentisi devam ediyor. Kongre’nin alt kanadı olan Temsilciler Meclisi Dışişleri Komisyonu Başkanı Cumhuriyetçi Michael McCaul, Politico’ya yaptığı açıklamada, F-16 konusunda onayın gelme ihtimalinin daha yüksek olduğunu söylemekle birlikte, İsveç’in NATO üyeliği konusunda Türkiye’den adım atmasını beklediklerini belirtti. McCaul’a göre, Washington’un Türkiye’ye F-16 savaş uçağı satma ihtimali, Menendez’in Kongredeki kritik pozisyonundan  istifa etmesinden sonra daha da artmış durumda.

Biden yönetimi her ne kadar İsveç’in NATO üyeliği ve F-16 satışı arasında bağlantı olmadığını dile getirse de konunun uzmanları ABD Kongresi’nin, Türkiye İsveç’in NATO üyeliğini onaylamadan F-16’ları onaylamayacağına kesin gözüyle bakıyor. Bazı uzmanlar Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Başkan Biden’ın New York’ta yapılan BM Genel Kurulu toplantıları sırasında bir araya gelmediklerine dikkat çekerek iki lider arasındaki görüş ayrılıklarının da F-16 satışını etkileyebileceğini ileri sürüyor. Bunların dışında İsveç’in NATO üyeliğine henüz onayın verilmemiş olması, Rusya ile ticaret yaptıkları gerekçesiyle beş Türk şirketine yaptırım getirilmiş olması ve Suriye’de Ankara’nın tepki gösterdiği YPG-ABD işbirliği gibi ikili ilişkileri geren unsurların da satışın onaylanmasında sorun çıkarabileceği düşünülüyor.