Blinken’dan Savaşın Bölgeye Etkisini Sınırlandırma Turu

Geçen hafta meydana gelen Lübnan’da bir Hamas liderinin öldürülmesi, İran’da meydana gelen patlamalar, İran destekli Husilerin Kızıldeniz’deki faaliyetleri ve son olarak İsrail ve Hizbullah’ın karşılıklı füze saldırılarında bulunmasıyla Netanyahu’nun, savaşı Lübnan topraklarına yayma eğilimi göstermesi gibi olaylar nedeniyle İsrail-Hamas savaşının Ortadoğu’ya yayılmasından endişe duyan Biden yönetimi bölge ülkeleriyle diplomatik görüşmelere ağırlık vermeye başladı. Gazze’deki savaşın ABD’yi de içine çekecek şekilde daha geniş çaplı ve istikrarsızlaştırıcı bir bölgesel çatışmayı tetiklemesini önlemek isteyen Başkan Biden, Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ı dördüncü kez bölgeye gönderdi.

Gerilimin tırmanmasını önlemek için aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 9 ülkeyi kapsayan bir Ortadoğu turuna çıkan Blinken, şiddetin önlenmesi, sert söylemlerin yatıştırılması ve bölgesel gerginliklerin azaltılması için yeni mekanizmalar geliştirmeye ve bölge ülkeleriyle işbirliğini güçlendirmeye çalıştı. İçerden ve dışardan gelen büyük tepkilere rağmen İsrail’e verdiği desteği sürdüren ABD, uluslararası camiada giderek daha da yalnız hale gelirken soykırım raddesine varan sivil ölümlerden rahatsız olan müttefik ülkeler Washington ve Tel-Aviv’in savaşı sona erdirmek için uygulanabilir bir planı olduğundan emin olmak istiyor.

Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada Blinken’in gezi boyunca İsrail, Batı Şeria ve Gazze’de sivillerin hayatlarının korunması; tüm rehinelerin serbest bırakılması; Gazze’deki sivillere yönelik insani yardımların artırılması ve Filistinlilerin Gazze’den zorla göç ettirilmesinin önlenmesini vurguladığı belirtildi.  Bakanın, ABD’nin Ortadoğu’da barış için gerekli koşulları oluşturmak üzere ortaklarıyla birlikte çalışma taahhüdünü yinelediğinin altı çizilirken bu taahhüdün İsrail Devleti’nin yanında, her ikisinin de barış ve güvenlik içinde yaşayacağı bir Filistin devletinin kurulmasına yönelik kapsamlı ve somut adımları da içerdiği kaydedildi.

Ortadoğu turu kapsamında ilk olarak Türkiye’yi ziyaret eden Blinken, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile görüşmeler yaptı. Yapılan temaslarda ağırlıklı olarak İsrail-Hamas savaşı ve yaşanan insani kriz konuları üzerinde durulurken İsveç’in NATO’ya katılım süreci ile ikili ve bölgesel konuların da ele alındığı bildirildi. Bakan Fidan’ın Gazze’de acilen ateşkes ilan edilerek kesintisiz bir şekilde insani yardımların ulaştırılması gerektiğini vurguladığı ve iki devletli çözüme yönelik müzakerelere bir an önce başlanması çağrısında bulunduğu belirtildi. 

Blinken görüşmelerin ardından yaptığı açıklamada Türkiye’nin savaş sonrası Gazze için “olumlu ve üretken” bir rol oynamaya kararlı olduğunu ve İsrail-Hamas çatışmasının daha da genişlemesini önlemek için bölgedeki nüfuzunu kullanmaya hazır olduğunu söyledi. Blinken’ın Türkiye ziyareti, İsrail-Hamas savaşının çözümüne yönelik diplomatik çabalarda Türkiye’yi devre dışında tutmaya çalışan Biden yönetiminin tutum değişikliğine gitmeye başladığı şeklinde değerlendiriliyor.

Türkiye ziyaretinin ardından Yunanistan, Ürdün ve Katar’da temaslarını sürdüren Blinken, Washington’un Filistinlilerin Gazze’den zorla göç ettirilmesine karşı olduğunu belirterek Gazzelilerin hakkının korunacağı yönünde güvence verdi. Daha sonra Abu Dabi’ye geçerek BAE lideri Şeyh Muhammed Bin Zayed El Nahyan’la bir araya gelen Blinken, Arap liderlerden bölgedeki gerilimi düşürmek için nüfuzlarını kullanmalarını istedi. Blinken, İran ile bağlantılı Husiler’in Kızıl Deniz’de ticari gemilere düzenlediği saldırılara karşı koymak için ABD’nin atacağı adımlar için de destek istedi. İsrail’in askerî harekâta devam etmesinin felakete yol açabileceği uyarısında bulunan bölge liderlerinin hemen hepsi Blinken’dan Washington’un İsrail üzerindeki etkisini kullanarak bir an önce ateşkes için somut adımların atılmasını talep etti.

Blinken’in Ortadoğu turunun bir diğer önemli durağı da Suudi Arabistan oldu. Burada Veliaht Prens Muhammed bin Selman’la görüşen Blinken gazetecilere yaptığı açıklamada bölgenin geleceğini ele aldıklarını belirtirken Batı Şeria ve Gazze’nin Filistinliler’in idaresindeki bir yönetim altında birleşmesi konusunda mutabık kaldıklarını söyledi. Bölge ülkelerinin İsrail’le ilişkileri normalleştirmeye ilgi duyduğunu belirten Blinken, bağımsız bir  Filistin devletinin kurulması için net bir planın ortaya konulması gerektiğini ifade etti.  

Suudi Arabistan’dan sonra çeşitli temaslarda bulunmak üzere İsrail’e geçen Blinken, İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu ve savaş kabinesi ile görüştü. ABD’nin İsrail’in kendini savunma hakkına destek verdiğini bir kez daha tekrarlayan Blinken, sivillerin daha fazla zarar görmesini önlemenin ve Gazze’deki sivil altyapıyı korumanın önemli olduğuna vurgu yaptı. Bölgenin geleceği ve savaş sonrası planlar üzerinde duran Blinken, İsrail’i bölge ülkeleriyle ilişki kurmaya çağırdı.

Görüşmelerin ardından basın toplantısı düzenleyen Blinken, Netanyahu ve kabinesinin Filistin devleti konusundaki çağrısına nasıl yanıt verdiğini açıklamaktan kaçındı. İsrail’in komşularıyla ilişkilerini normalleştirmek  için “zor seçimler” yapmak zorunda olduğunu ifade eden Blinken, İsraillilerle bir arada yaşamaya istekli olan Filistinlilerin desteklenmesi gerektiğini belirtti. Biden ayrıca Batı Şeria’da aşırılık yanlısı Yahudi yerleşimcilerin uyguladığı şiddetin cezasız kalmasını ve yerleşimlerin genişletilmesini için yapılan  yıkım ve tahliyeleri eleştirerek “İsrail Filistinlilerin kendi kendilerini etkin bir şekilde yönetme kabiliyetlerini baltalayan adımlar atmaktan vazgeçmelidir” ifadelerini kullandı. ABD ve İsrail, Hamas’a karşı savaşta birleşmiş olsa da Gazze’nin geleceği konusunda farklı düşünüyor. Washington ve Arap müttefikleri barış sürecini canlandırmayı umarken Netanyahu ve koalisyon ortakları bu fikre şiddetle karşı çıkıyor. 

İsrail’den sonra Ramallah’a geçen Blinken’in, Filistin Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas ile bir araya geldi. İkili görüşmelerde Gazze’de sivillerin zarar görmesini en aza indirme ve Gazze genelinde Filistinli sivillere insani yardım ulaştırılmasını hızlandırma ve arttırma konularında gösterilen çabaların artırılması gerektiği vurgulandı. Yapılan görüşmelerle ilgili olarak Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, Batı Şeria’da artan istikrarsızlığa dikkat çekilirken ABD’nin aşırılık yanlısı şiddeti engellemeye yönelik çabalarına devam edeceğine vurgu yapıldı. Bakanın, idari reformlar konusunda Başkan Abbas ile verimli bir görüşme gerçekleştirdiği belirtilirken ABD’nin iki devletli çözümden yana olduğu ve Filistin devletinin kurulmasına yönelik somut adımları desteklediğini bir kez daha  kamuoyu ile paylaşıldı.

Ortadoğu turunun son durağı olarak Mısır’a giden Blinken, Kahire’de Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah el-Sisi ile bir araya geldi. Görüşmede, İsrail-Hamas savaşında Filistinli sivillerin içinde bulunduğu durum ve çatışma sona erdiğinde Gazze’nin geleceğinin nasıl olacağına ilişkin konular gündeme geldi. Görüşmede ana gündem olarak Gazze’deki son gelişmelerin  ve Husilerin düzenledikleri saldırıların ele alındığı belirtilirken Biden yönetiminin Mısır’ı Gazze’deki Filistinlilere insani yardım ulaştırılması konusundaki ortaklığından dolayı takdir ettiği kaydedildi. Görüşmenin ardından gazetecilere açıklamalarda bulunan Blinken, bölgenin önünde ya “İsrail’in güvenli bir şekilde entegrasyonu” ya da “İran destekli grupların terörizm ve yıkımı” gibi iki alternatif bulunduğunu dile getirdi.

Blinken’in ziyaretleri devam ederken Ürdün’ün Akabe kentinde bir zirve düzenleyen Ürdün Kralı Abdullah, Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi ve Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, Gazze Şeridi’nin bazı bölümlerinin yeniden işgali ve işgal altındaki Batı Şeria’daki Yahudi yerleşimcilerin “düşmanca eylemlerine” karşı uyarıda bulundu. Zirvenin sonuç bildirgesinde, liderlerin, “İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırılarını durdurmak ve savunmasız sivilleri korumak için baskıyı sürdürmenin gerekliliğini” vurguladığı belirtildi. 

İsrail’in Batı Şeria ile Gazze Şeridi’ndeki Filistinlilerin yerinden edilmesine yönelik herhangi bir planına karşı olduklarını ve bu planın uluslararası alanda kınanarak karşı çıkılmasının gerektiğinin altını çizen liderler, Filistin davasını tasfiye etmeye ve tek Filistin devletinin parçaları olan Gazze ile Batı Şeria’yı ayırmaya yönelik tüm girişimleri reddettikleri ifade edildi. Bildiride, üç liderin, Filistin meselesinde iki devletli çözüme dayanan adil ve kapsamlı bir barışa ulaşmak için siyasi bir yol bulmak amacıyla Arap ülkeleri ve diğer katılımcı ülkelerle ortaklaşa çalışmaya devam etme konusunda mutabakata vardığı kaydedildi.

Blinken’ın bölgeye gerçekleştirdiği ziyaret, ABD’nin bölgedeki şiddeti yatıştırma ve istikrarı sağlama çabalarının bir göstergesi olarak öne çıkıyor. Blinken’ın Türkiye, Yunanistan, Ürdün, Katar, BAE ve Suudi Arabistan gibi kilit ülkelerle yaptığı görüşmeler, ABD’nin bölgedeki gerginliği azaltma ve İsrail-Hamas savaşının geniş çaplı bir çatışmaya dönüşmesini önleme konusundaki kararlılığını yansıtıyor. ABD uzun süredir iki devletli çözümü savunuyor ancak bu yönde somut adımlar atmıyordu. Biden yönetiminin son diplomatik girişimleri, savaşın yayılmasını önleme çabasına ilaveten Uluslararası Adalet Divanı’nda soykırım suçlamalarıyla yargılanan İsrail ile birlikte uluslararası arenada yalnızlaşmaktan kurtulma ve seçim sürecine girilirken siyasi pozisyonlarını güçlendirme hamlesi olarak da okunabilir.